lo-siege-de-cadarossa-joan-b-fabreEn 1983 a l'iniciativa de l'IEO e amb lo sosten de la vila de Montpelhièr, foguèt reeditat lo libre de Joan-Baptiste Fabre estampat pel primièr còp en 1797, Lo siège de Cadarossa (A Tots 79, 100 paginas). Epopèa nauta en color, engimbrada per un mèstre de la satira. L'òbra fa referéncia als eveniments que se debanèran a Cadarossa vila vesina d'Avinhon en 1709.

Un incontornable de las letras occitanas. Una novèla reedicion seriá plan venguda.

*

Aquí lo prefaci de Georges Frêche alara deputat e cònsol màger de la vila de Montpelhièr.

« L'Argent, l'Amor, la Mòrt en país d'òc », conoissètz ? Aquò's el.

Es de Montpelhièr, que lo li tòrna ben : Joan-Baptista Castor Fabre fa aquesta annada sos dos cents ans d'immortalitat, e a totas sas dents.

Pas qu'a l'idèa de li veire escullar son sermon de Monsur Sistre, deguèron ben rire au cèl, en 1783, quand i espeliguèt, armat del doble de sos manuscrits daissats au Musèu Fabre. E saique van se destiblar la rata au Clapàs en los retrobant dins la novèla edicion que la Municipalitat a tengut a li'n far l'omenatge, per aquest an de Dieu 1983.

Bogre, es que se celèbra pas cada jorn lo pus grand dels escrivans montpelhierencs. E lo pus grand dels escrivans montpelhierencs es occitan, non vos desplague ! A ieu me plai : qu'au sègle de las Lumièras, lo sègle d'aur de Montpelhièr, age portat, la nòstra vila, sa contribucion originala a l'istòria de la Literatura, qual se n'estonariá, au solelh del Peiron ?

Mas demièg las arquitecturas de Giral e d'Aviler, pròcha de las cadièras de Bordèu e de Bartés e del pretòri ont Cambacerés fasiá d'arengas, m'agrada qu'aquò siá finalament dins la lenga que l'a pastada que la civilisacion prigonda del païs age trobat son interprèta al pus naut nivèl.

Se i a una constanta de nòstra societat occitana, aquò's ben aquel mescladís de la vila e de la campanha que permetèt all seminarista de Somèire de far la conoissença d'Omèra en nòstra Facultat de las Arts, al joine vicari campanhòl espectator de Dafnís e Alcimadura d'engenhar sos pròpris Opèras d'Aubai e de Castelnòu, al curat de banlèga d'ensenhar Ciceron dins l'encastre uòi retrobat del Colègi Reial, e al prior del Cres de cantar per los Estats de Lengadòc l'aiga del Lès amenada dusca a l'Arc de Trionfe.

Antau podiá pas imaginar autrament l'illa de Calipso que coma una campanha lengadociana, mai semblanta que Versalhas, e cum vicos, urbem laudaret veniá jos sa ploma d'auca :

Parlèt de Montpelhièr, de totos sas beutats,
de sas carrièiras, dels Estats,
de tot çò que li veniá 'n tèsta...

Ni monge-soldat ni monge-palhard (campèt pasmens aquelas bonas tèstas per ralhar la Crosada albigesa o los capelans que li fai pas talament lèga de quitar nòstra val de lagremas), Joan-Baptista Fabre èra prèire.

E me plai de saludar dins aquel adversari dels Filosòfs, que solide cresiá pas au bon salvatge, lo defenseire après Las Casas dels Indians d'America, lo davancièr que voliá far las sciéncias "umanas", e lo censor de la pena de mòrt aicí ne vòls aquí n'as : en son temps de violéncias e de criminalitat, tant aimava castigar las mors en risent, aquel confessaire saique ben de pistolets dins lo genre de Joan l'an Pres coma atanben de grands d'aqueste monde, qu'anèt trapar lo mal de la mòrt au cabeç d'un paure de Celanòva.

Lo Montpelhièr del sègle XX - que bastís Antigona de cara au Peiron - se deviá de donar a la lenga d'òc un monument digne de son novèl reviscòl. Lo futur Ostal d'Occitània serà aquel monument. E Fabre i serà present tres còps : dins lo Panorama de l'Istòria Occitana, ont ten sa plaça ; dins los locals d'edicion de l'Institut d'Estudis Occitans, amb son òbra complèta ; emai, compti fèrme aquí dessús, gràcia a sas comèdias, sus los gradins de l'Actor-Studio ont son rire farà de pichons...

Sauprà alara - emai nautres amb el - qu'òm pòt èstre Occitan perqué Francés d'aicí, dins Montpelhièr l'entreprenenta, Montpelhièr tanben que saup rire.

George Frêche


Dins los tudèls - Recuèlh de nòvas

Febrièr de 2018, lo recuèlh Dins los tudèls, obratge collectiu que recampa las nòvas del concors litterari organizat per Lo Lector del Val, l'associacion de las Bibliotècas del Lauragués, es sortit.

Aquel obratge nos rapela que la lenga es encara viva e transmesa. Los escrivans son sovent joves, en mairala o en collègi. Conten 158 paginas. La mitat dels tèxtes son en francés, l'autra mitat en occitan.

Peasants Into Frenchmen

peasants-into-frenchmen Peasants Into Frenchmen d'Eugen Weber (Standford University Press, 1976, 632 paginas).

Presentacion – França acabèt son unitat nacionala mai tard que çò que se ditz comunament. Pendent mai de cent ans après la revolucion, de milions de païsans visquèron dins un mond fòra temps, lor condicion d'existéncia demorava identica a la de la generacion precedenta.

Laissarem degun - Roland Pécout

pecout-laissarem-degun Laissarem degun de Roland Pécout. Lo libre accompanhat d'un CD es estat publicat per l'Ostau dau país marselhés en 2008.

Lo poèta qu'a decidit d'aver rason... Roland Pécout (1951) tira sa règa dins lo mond deis escriveires occitans. L'òme, barrula-camin, bastís son òbra entre lo viatge e son país de garriga, entre Provença e Lengadòc.