maori-lengas-podersLo primièr seminari Lengas e poders del 12 d'octobre de 2016 a l'Ostal d'Occitània a Tolosa portava sus l'istòria e sus la lenga de Nòva Zelanda. Los organizators ne publican lo resumit. Extrach :

La lenga [...], Te reo māori, fa part de l’ensemble de lengas maori de Polinesia (el meteis part del grand ensemble de las lengas autronesianas). Dins sas variacions dialectalas, demora encara pròcha de l’ensemble polinesian d’ont venián los primièrs estajants, vist que Tupaia, un òme de l’iscla de Ra’iatea qu’acompanhava Cook la posquèt comprene e la revirar mai o mens sul pic. [...]

Aquesta lenga foguèt rapidament escricha :

  • tre 1814 se comencèt a revirar la Bíblia en reo māori (Paipera Tapu – se reconeis lo mot tapu = tabó) pels besonhs dels missionaris protestants ;
  • 1815, primièra gramatica (Thomas Kendall) ;
  • 1820, grafia romana de Samuel Lee ;
  • 1842, primièr jornal en maori : Te Karere o Niu Tireni.

Una data importanta es la de 1835, ont 35 caps costumièrs (rangatira) signèron una declaracion d’independéncia, en maori revirada en anglés [ligam], mas foguèt anulada pel tractat de Waitangi (te triti o Waitangi) [ligam], en 1840, que garantís la proprietat dels maoris, mas a condicion d’acceptar de venir de subjèctes britanics, de vendre lors tèrras sonque a la corona e d’abandonar lor sobeiranetat al govèrn britanic.

Aquel tèxte tanben foguèt redigit en maori e en anglés amb de diferéncias notablas en maori per far passar la pilula. Es al moment de sa signatura que la Nòva Zelanda, dins l’empèri britanic, se separèt de la Nòva Gala (Australia). Lo tèxte demora totjorn la basa, al jorn d’uèi de las negociacions entre las comunautats maori e lo govèrn del país. [...]

[l'article dins son integralitat]


Robèrt Martí sul diccionari de Loís Alibèrt (1988)

Diccionaire occitan-français de Louis Alibert

Testimoniatge de Robèrt Martí sul diccionari de Loís Alibèrt.

Justin Bessou o cossí escriure la lenga nòstra (1903)

Civada coiola dins un camp de froment

Un tèxt de Justin Besson, testimoniatge preciós per saupre çò que cal pas far a l'escrich.

Los Païses Basses e Danemarc mandaràn a Ucraina de F-16

F-16C

Dimenge 20 d'agost de 2023, Mark Rutte, primièr ministre neerlandés, anoncièt que de F-16, avion de combat de concepcion estatsunidenca, serián mandats a Ucraina per los Païses Basses e per Danemarc.

Joan-Maria Petit sus Jòrgi Reboul (1985)

Pròsas geograficas

Prefaci de Joan-Maria Petit a Pròsas geograficas de Jòrgi Reboul.

Joan Fourié sus Renat Nelli (1982)

Renat Nelli (René Nelli)

Un tèxt de Joan Fourié publicat dins la revista Aicí e ara (mai de 1982).