L'occitan de viva votz - Joan Fulhet

L'occitan de viva votz de Joan Fulhet es un metòde de prononciacion de l'occitan lengadocian (Editor : IEO, 2008).

1 - Presentacion de l'editor

L'occitan de viva votz : metòde de prononciacion de l’occitan lengadocian concebut per Joan Fulhet. Es lo primièr metòde de fonetisme per l’occitan, una aisina primordiala del temps que sa transmission depend mai que mai de son ensenhament.

Es un metòde precís e de bon manejar que sauràn utilizar amb profièit los professors d’occitan competents en fonetisme, mas es tanben un obratge que s’adreça a totes gràcias a sos dos CD, e que, en dètz leiçons permet a cadun, de prononciar un occitan lengadocian digne de sa realitat, de son originalitat e de sas belesas sonòras e istoricas. [...]

2 - Presentacion de l'autor :

En matèria de prononciacion, un cors de lenga pòt visar dos nivèls de correccion :

• una correccion minimala (fonologica) : l’estudiant deu respectar las distincions sonòras de la lenga apresa, respectar totas aquelas distincions e n’ajustar pas cap (de pas confondre alò e ala, sèt e set... mas destriar pas caps de cats) ;

• una correccion maximala (fonetica) : l’estudiant deu pèrdre tot accent, saber "plaçar" son articulacion e far variar lo ton exactament coma dins la lenga apresa (prononciar pas las vocalas de Canadà, tòc, poton en occitan coma las de Canada, toc, poutou en francés, las realizar mens ponchudas (amb una mendre activitat labiala e una mendre anterioritat) dins la primièra lenga que non pas dins la segonda ; de mai, donar una cadéncia a la frasa (accentuar los mots) amb d’alongaments mendres e d’inflexions melodicas mens bruscas en occitan que non pas en francés).

Dins los faches - e aquí me situï al nivèl pus general - aquel segond nivèl de correccion es rarament pausat : òm considèra que l’aprenent, se vòl perfeccionar lo sieu accent, a pas que d’anar sejornar dins lo país ont se parla naturalament la lenga qu’apren (un cors de lenga visa mai que mai lo desenvolopament de las capacitats expressivas de l’estudiant : dins lo cas corrent, es conceuput coma una confirmacion de las capacitats qu’aqueste a a s’exprimir - a escriure - dins sa lenga mairala). Solide, dins lo cas de l’occitan, de talas consideracions pòdon pas valer : amb la disparicion d’una occitanofonia naturala, la classa deven lo sol luòc ont lo que s’atala a l’estudi de l’òc pòsca èsser confrontat a de vertadièrs modèls de prononciacion. Aquò en principi al mens, que lo professor d’occitan a pas totjorn recors a de documents sonòrs autentics [...] li arriba pro sovent d’evitar de far ausir una paraula autentica dins sa classa, una paraula jutjada pas pro representativa, en la circonstància, de las nòrmas (de conjugason, de lexic) qu’ensenha. La legitimitat de l’occitanisme actual poiriá aital èsser contestada : entendèm promòure l’ensenhament d’una lenga viva e daissam creire pr’aquò qu’aquesta se distinguís pas fonsièrament, per sa fonetica, del francés. Car en abandonant tota distincion entre referéncia absoluda e referéncia relativa, dins lo domeni, en tenent per equivalentas totas las prononciacions de Canadà - o de tòc, poton - las dels locutors naturals e las dels locutors "de segonda man", renonciam, evidentament, a l’idèa d’un fonetisme tipicament occitan.

Lo present trabalh afortís, doncas, que l’occitan es pas una lenga mòrta nimai una lenga artificiala, que se singulariza per una prononciacion (en d’autres mots encara, que l’occitan tal coma l’ensenhament a menat a lo normalizar se definís pas en ruptura mas en continuitat amb l’usatge popular, que se confond, al nivèl mai concret, amb un tal usatge). En li’n donant los critèris d’apreciacion, convida l’estudiant a anar al rencontre d’una paraula d’òc autentica, e a contunhar aquesta al melhor.

Joan Fulhet

3 - Lo punt de vista de Xavier Lamuela, professor de Linguistica Romanica a l’Universitat de Girona :

Per una lenga reala

Demèst los cambiaments istorics e sociologics que caracterizan lo desvolopament actual de la lenga occitana, cal comptar lo fach que ven de mai en mai una lenga apresa per de mejans formals puslèu que per la transmission dins la familha e qu’es mai que mai possible, ara, de l’utilizar dins de malhums de locutors ligats a sa promocion conscienta. L’esperança de sa subrevivença es mesa, de fach, dins la perspectiva d’alargar la portada de son ensenhament e, en seguida d’una coneissença e d’una visibilitat mai grandas, la dels malhums ont es utilizada. La vitalitat d’aqueles malhums permetriá, dins la prevision pus optimista, la renativizacion espontanèa de la lenga.

Qué que ne siá, l’ensenhament lingüistic explicit jòga un ròtle essencial dins l’ensemble de las activitats actualas de promocion de l’occitan e es indispensable que totas las coneissenças sus l’aprendissatge de lengas segondas sián mesas a contribucion. L’enjòc actual de l’ensenhament de l’occitan compòrta la causida corrècta dels rapòrts entre la lenga eiretada e la lenga ensenhada e la formacion eficaça dels professors als mecanismes de l’aprendissatge de lengas segondas e a de coneissenças linguisticas seriosas. Aquel programa se deu completar per la produccion de materials pedagogics de qualitat e coerents amb la causida de la forma linguistica, que, tot en establissent la referéncia a una nòrma, cal que facilite a l’estudiant l’accès al sistèma dialectal de la lenga eiretada, totjorn present dins la tradicion literària.

La promocion contemporanèa de l’occitan partís de la concepcion tradicionala de la lenga literària coma lenga escricha. Aquò fa que sovent s’es pensat a la caracterizacion de la prononciacion del lengadocian referencial d’una manièra simplassa, sens téner compte de totas las nuanças de prononciacion que compòrta la produccion de la paraula dins las lengas realas. En ignorant que cada parlar a sa pròpria coeréncia sistematica, quitament dins aquelas nuanças, la construccion artificiala de règlas de prononciacion risca de produire de nòrmas incoerentas del punt de vista del foncionament lingüistic. Quand òm se prepausa d’establir un modèl fonetic sus la basa d’un sistèma de prononciacion real, aqueles inconvenients son evitats e, coma o ditz l’autor d’aqueste metòde dins sa presentacion, lo rapòrt entre la lenga normada e la lenga eiretada es mantengut. La primièra a, en tot cas, un caractèr pus simple e pus rigide, coma l’an totas las varietats formalas de las lengas que foncionan sens las restriccions d’usatge que pesan sus l’occitan. Mas la pòrta demòra dubèrta a l’alargament de las possibilitats de realizacion fonetica caracteristicas dels usatges familiars e expressius ; l’autenticitat de la primièra prononciacion apresa garantís la formacion de la sensibilitat a las nuanças de la lenga eiretada dins lo domeni expressiu.

D’autre biais, l’aprendissatge de l’especificitat fonetica de la lenga occitana prepara, per la percepcion de son especificitat globala, a la compreneson generala de las diferéncias entre las lengas e a lor estudi. Tot aquò es lo contrari de la representacion de l’occitan coma un annèx del francés que seriá comprés, per sa prononciacion, dins las variantas estilisticas possiblas de la lenga dominanta. Après las restriccions a sa difusion, lo risc màger que menaça l’ensenhament de l’occitan dins la situacion actuala es que siá completament somés al sistèma de referéncias francés.

Se la lenga ensenhada es pas lo veïcul d’una cultura percebuda coma complèxa e distinta, se son aprendissatge compòrta pas l’accès a un monde novèl, l’estudiant aurà pas vertadièrament d’estimuls per l’aprene. Lo laxisme dins l’ensenhament de la prononciacion, l’acceptacion abituala de prononciacions fòrtament francizadas, es lo primièr indici de la mentalitat linguistica subordinada e a l’encòp lo factor principal que, tre lo començament, desmotiva los estudiants. Cal donc que los professors responsables d’aquel ensenhament comprengan lo besonh de la concepcion e de la practica completas de l’autonomia de l’occitan e sián prèstes a se formar per ensenhar una lenga al meteis temps reala e apropriada a cada usatge. Devon conéisser las caracteristicas generalas de l’ensemble dialectal occitan e las nuanças de la prononciacion de sa pròpria varietat, las ressorsas gramaticalas, lexicalas e estilisticas de la lenga, las basas linguisticas que permeton d’organizar aquelas coneissenças, e los principis e los metòdes de l’ensenhament de las lengas. E tot aquò deu dintrar dins lo quadre de la compreneson del foncionament de las lengas del punt de vista social e de la comunicacion.

Çò qu’es essencial, d’aquel punt de vista, es de saber que tot çò qu’es caracteristic del foncionament de las lengas en general, e donc de las lengas estrangièras, es tanben caracteristic del foncionament de l’occitan. Es, en consequéncia, logic, emai indispensable, que l’occitan aja de mots populars caracteristics e tanben de mots sabents pro sovent comuns a d’autras lengas romanicas, e que, dins totes los domenis de la lenga, a començar per la fonetica, existisca l’opcion de causir diferents nivèls estilistics. Es aquela concepcion de la lenga que farà de l’occitan un subjècte d’estudi interessant e enriquissent.

Aqueste metòde es una contribucion essenciala al tipe d’ensenhament que veni de presentar. Es estat elaborat en partissent de la concepcion que la prononciacion de la lenga ensenhada deu èstre coerenta amb la de la lenga reala, coma sola basa de promocion d’un occitan autonòme vertadièrament atrasent pels estudiants. E es estat elaborat sus la basa de la coneissença teorica precisa de la prononciacion lengadociana presa coma modèl e de la coneissença practica de çò que cal far per facilitar l’accès a una prononciacion satisfasenta de la lenga apresa.

Xavier Lamuela