Gui Vialà de 1969 a 1973 publiquèt dins lo jornal La Dépêche du Midi de cronicas en occitan titoladas « Punt de vista occitan ». Cristian Laus dins lo sieu libre Albigés país occitan (IEO-CIDO 1980) tornèt publicar una d'aquelas cronicas. Aquela del 6 de mars de 1970 titolada Lo reviscòl. La tornam publicar çai-jos.
L'autor aquí se questionava sus l'avenidor de la lenga e sus las accions de menar per salvar aquel « remirable supòrt de pensada » qu'èra per el la lenga occitana.
Lo reviscòl
Un primièr trabalh consistís a balhar als Occitans la fe dins lor pròpri patrimòni e pensi subretot als païsans qu'an gardat l'occitan gaireben malgrat eles. Lo mal sens que s'es donat al mot païsan sembla s'èsser reportat sus la lenga d'òc. Una propaganda caluga dels francimands e una caponariá mai o mens conscienta d'unes d'entre nosaus an mancat anientar aquel remirable supòrt de pensada. Quantes de vertadièrs Occitans an cregut se distinguir en ensajant de parlar lo francés, demorat per eles una lenga estrangièra ? Quantes creson que quand lo vilandrés lor parla « patés », es per se metre a lor nivèl, aquò's dire per s'abaissar duscas a eles. Innocent ! que sabon pas qu'es eles que son dins la vertat e que l'autre es pas qu'un francilhòt. Sola l'utilizacion de mai en mai repetida de la lenga dins la conversacion, dins los libres, dins los jornals, a la ràdio, a la television los convencerà benlèu que possedisson una lenga e pas un patés. Una ortografia sembla acomodar tot lo mond, e totes los dialèctes i tròban lor compte. L'occitan es pas solament una lenga parlada. Qué cal de mai ?
Lo pus gròs esfòrç deu portar sus los jovents e mai que mai sus los jovents vilandreses qu'an perdut tot contacte amb la lenga, alara que ne sèrvan de biaisses fautius dins lo francés ! Per eles cal d'escòlas, de fogals, de « club » cada còp que se pòt. Es als « abelugaires » d'aver de bona volontat e es pas besonh d'èsser un grand saberut. Tot s'amelhora, s'asega amb l'usatge : los mèstres coma los escolans. Plan segur, aquò seriá pus facil se la lenga aviá una valor oficiala. I a ben agut una reconeissença plan leugièra, del cap dels pòts, es ben lo cas d'o dire. Mas es dejà una obertura e se'n cal servir. Se sap que las leis seguisson las costumas e fan pas qu'aprovar la realitat de las causas. Nos cal donc crear las condicions per aquò e formar un environament favorable.
Sabi ben que d'idèas politicas se botan aquí dessús. Mème se sèm pas totjorn d'acòrdi (nos cal pas inventar un nacionalisme estrech que reprocham als autres), nos cal véser dins aquò un signe de vida. Se cal lutar sul plan cultural, cal tanben èsser realistas. Regetar tota colonizacion es d'en primièr revelhar los clams e endormir los laissa-mestoses. Per poder dire als autres que recebèm coralament : « Fasètz coma al vòstre ostal », cal d'abòrd qu'aquel ostal siaga lo nòstre.
E òm se suspren a somiar a una Franca que seriá pas faita d'una sola granda bastissa gaireben concentracionària, mas d'un ensemble d'ostalons variats, riques d'umanitat. Mas nos cal pas somiar e nos cal creire en nosaus ! Òm n'agís valentament qu'amb fisança, perque la fisança es causa de comunion. Lo reviscòl occitan serà òbra de fe.
Gui Vialà
