En 2015, dins lo numèro 1013, lo jornal La Setmana publicava la critica per Sèrgi Viaule de L'ordinari del monde d'Ives Roqueta paregut en 2009.
Ives Roqueta : L'ordinari del monde
I aviá qualques temps qu'aviam pas agut jols uèlhs de pròsa del paure Ives Roqueta. La mòrt de l'autor en genièr me butèt a anar, un còp de mai, furgar dins la bibliotèca. Tombèri sus L'ordinari del monde que tornèri legir. Ja, lo títol ressonava d'un biais plan particular en aquestes tempses de dòl. Mas quin plaser ! Quina escritura poderosa ! Faiçonar de novèlas es una art de per se. Novelejar es un mestièr, e sul sicut l'Ives s'i sabiá far. Aquò se sap ben : escriure de novèlas es pas quicòm que s'improvisa. Cal aver lo biais de las escutlar per que pòrten lor carga emocionala esperada. E a aquò, a aquesta gasanha, l'Ives Roqueta èra a sas pèças.
Aqueste Ordinari del monde es un vertadièr joièl dins lo genre. Se tracha d'un recuèlh d'una centena de tèxtes tras que cortets. D'unes fan quitament, pas una pagina e los mai longs, gaireben mai d'una. Mai que dins cap d'autre genre literari, tocant a las novèlas, se poiriá dire que small is beautiful. Emai siá pas, plan solide, una règla indefugibla. La capitada de la novèla necessita una alquimia complèxa entre l'economia de la narracion e la portada emocionala que pòt congrear a cò del legeire. Es aquí tot lo mistèri de la transmission entre un emissor e un receptor. Es aquí tota l'enigma entre expression e percepcion. Lo corrent bonifica o bonifica pas. Mas vertat que se al despart lo messatge es trebol, risca pas d'arribar a son destinatari dins sa clartat mai luminosa. La dificultat dins aquesta mena d'exercici es, coma cadun sap, la deperdicion que pòt i aver entre la frescura d'una « imaginacion » a la dintrada del tudèl e l'ablasiment de la meteissa « imaginacion » a sa sortida. Òm poiriá gaire parlar de comunicacion literària.
Cadun dels tèxtes d'Ives Roqueta sembla partir d'una facha... bonafacha o malafacha, aquò rai ! Benlèu que, per d'unes, partisson d'un constat, d'una observacion o d'un eveniment. Un quicòm que deguèt pertocar a l'autor, li far quilhar l'aurelha (i a pas d'escrivan que siá pas curiós). Quicòm o pas grand-causa que lo pertoquèron e que lo savi del Pont de Camarés poguèt pas gardar per el tot sol. Se que non, perqué escriure ? Pel novelista, tot lo trabalh demòra de tornar traduire per l'escrich d'unes sentits, d'unes trebols viscuts. L'Ives Roqueta o fasiá amb una economia de mots exepcionala. Cada mot èra pesat e portava de tot son pes sus l'edifici del tèxte. Cada mot èra menimosament imbricat dins la frasa e cada frasa participava armoniosament a l'ensemble. Doblidem pas jamai qu'Ives Roqueta èra poèta abans tot, res mai.
Sa causida dels mots èra eficaça. De l'eficacitat del que coneissiá la lenga populara e que la practicava cada jorn. Ives Roqueta faguèt de literatura sens aver besonh d'artificis literaris coma se pòt encara veire de temps en temps dins la produccion occitana. Aquò rai, que cadun es ben obligat de far çò que pòt amb çò qu'a, vist la situacion diglossica catastrofica qu'es la nòstra a l'ora d'ara. Sul sicut, se getarà d'ont mens pas la pèira a los que fan l'esfòrç d'ensajar de far circular la lenga a travèrs l'escrich. L'Ives Roqueta foguèt pas jamai dins la situacion de l'escrivan qu'es de longa a cercar sos mots. Indenegablament, aquò li fasiá ganhar en virtuositat. Atal n'es que cada novèla d'aquel Ordinari del monde es una pepita dins l'escrinh del recuèlh. Avèm aquí un eretatge literari de tria.
Mas i a tanben lo fait que l'autor possedissiá e mestrejava a plec l'art de l'engimbradura. Pertant que çò de caporal dins la novèla – çò me sembla – aquò's la tombada. La tombada sovent se resumís a l'ultima frasa. La frasa que balha son sens al demai de tèxte. Segon lo contengut e l'orientacion de la frasa de tombada, la pèça tota poirà èsser legida en roge, en negre o en una autra color. L'Ives Roqueta mestrejava talament son afar que sovent agèt pas besonh que d'un sol mot torilhon per esclairar l'ensemble d'un tèxte. Sortissiá lo mot-clau de son estilo al moment e a l'endrech que caliá. Aquí èra son engeni tan dins sa pròsa coma dins sa poesia.
Se vos volètz regalar de lenga e de literatura preciosa (al sens primièr), vos cal tornamai legir aquel Ordinari del monde perque a cò d'Ives Roqueta l'ordinari èra sempre extraordinari. Mas dins aqueste recuèlh coma dins son òbra sancèra, se tracha aquí d'un extraordinari tras que pivelant. Un ordinari que nos fasiá despartir en tota simplicitat un dels mai grands escrivans nòstres. Un ordinari que val totes los luxes dels fats.
Sèrgi Viaule
Sorsa del tèxt : La Setmana, numèro 1013, 2015.
