Image de la cobèrta del libre La pluèja rossèla, IEO Edicions, 2008
En 2008 sortissiá a cò de IEO Edicions dins la colleccion Flor envèrsa la traduccion occitana del libre de Julio Llamazares La lluvia amarilla. Dins lo jornal La Setmana numèro 674, Joan-Claudi Sèrras ne fasiá la critica.
La pluèja rossèla
Lo roman de Julio Llamazares publicat en occitan es una òbra negra, d'una beutat terribla.
Aquò comença d'un biais fòrça misteriós : un vilatge desertat, plegat dins un silenci de mòrt, « los uèlhs vuèges de sas fenèstras », « sos edificis de genolhons » liurats al « poder de las ortigas » e de las rómecs. Dins aquel ambient ofegant, « sol, oblidat de totes, condemnat a [se] rosegar la memòria e los òsses, parièr qu'un can fòl... » lo narrator, « paure còs sens sebelir », espèra los que vendràn, benlèu. Qual parla ? Viu o mòrt ? Lo limit es pas aisit de bon definir... Subretot quand ditz que lo « descobriràn, fin finala, sul lièch, encara abilhat, a los fintar de cara, tot manjat per la mofa e l'aucelum. »
Es lo libre d'un lenta agonia : la d'un vilatge abandonat d'Aragon Naut e la, ineluctabla, de lo qu'a vist, a bèlis unis, totes los autres morir sens desaparéisser del tot, que trèvan totjorn las roïnas, mai que mai las femnas de la familha (maire, femna, filha). Demòra pas que la canha que son agach es ara çò que i a de mai uman. E la tuarà abans de morir el per la daissar pas sola, incapabla de subreviure, o que recuolariá l'escasença en devorissent son cadavre.
L'òbra, luènh del raconte anecdotic, atenh una dimension fabulosa e mitica, una vision del mond qu'abolís totas las frontièras entre mineral, vegetal, animal, uman, subrenatural, vida, mòrt. Sulcòp pensèri a Colline de Giono, lo d'abans l'optimisme dionisiac o de l'umanizacion de las Cronicas, Llazamares lo deu aver legit... Se que non seriá un rencontre extraordinari. Qualques exemples (sens tombar dins una cèrca exaustiva) : la vegetacion que manja lo vilatge qu'es a se morir luènh del demai del mond ; las interaccions entre los règnes de la natura ; las bèstias en fàcia de l'òme (singlar, lusèrps) ; las vipèras « serpatejant per mas venas » ; l'arbre que sofrís : « Emai que no'n rendam pas compte, un arbre viu, sentís, patís, e se tòrç de dolor quand la destral li dintra dins la carn... », etc.
Mas, a mon vejaire, Llazamares va pus luènh. Se compren lèu que fin finala la mòrt es pas çò pièger (que d'un cèrt biais ela rassegura, porgís de responsas, d'evidéncias ; la preséncia dels morts, de lor anma que contunha de trevar los lòcs ont an viscut, es una consolacion.) Lo narrator « ten » perque se sentís investit d'una mission : servar la memòria del vilatge ; luchar contra lo temps que se desagrega e que la consciéncia se'n pèrd ; empachar las ortigas e los pilhards de far desaparéisser las pesadas de los que faguèron aquel lòc ; resistir a la « pluèja rossèla » que pausa sus tot son rovilh e son odor de poirit, coma una mena de « filtre » davant una camèra que balhariá una atmosfèra sulfurosa e obsessionala. L'essencial es de transmetre, « a la darrièra extremitat, se demòra pas degun... A una pèira, (...) l'unic espèr, almens, qu'un jorn, amb lo temps, son flus inagotable ane a qualque viatjaire qu'en passant sul camin, auriá, sens o saupre, amassat aquela pèira... » – o a un pomièr « que donava pas gaire de fruchas. Mas aquela annada, sas brancas se carguèron de flors a la prima e a la davalada plegavan jol pes de las pomas (...) que noirissián lor beutat amb la saba poirida de la mòrt... » Se la mòrt es inevitabla, almens daissar una emprenta... Empachar que la mòrt d'aquel vilatge e d'un país tot, d'un biais de viure, siá un finimond.
Es aquí, plan segur, lo ròtle de l'òbra, per la fòrça poetica e tragica de l'estil, dels imatges, del ritmes, dels mots e de las sonoritats (« ... lo rovilh del verrolh craïnarà... »). E lausarem la qualitat excepcionala de la revirada.
Un libre crepuscular banhat d'una lutz rossèla, d'una beutat terribla, folzejanta, inoblidabla. Un dels cimèls de la literatura espanhòla d'uèi es ofèrt al legeire occitan, que s'i reconeisserà e que seriá plan malvengut de sasir pas l'escasença.
Joan-Claudi Sèrras
Sorsa del tèxt : La Setmana numèro 674 del 31/07 al 06/08/2008.
