Civada coiola dins un camp de froment
Al la fin de son prefaci a Bagateletos que sortiguèt en 1903, Justin Bessou contava una anecdòta que ne foguèt lo testimòni. Aquesta concernís l'ortografia, mai precisament l'emplec dels apostròfs. Nos dona aquí un testimoniatge preciós per saupre çò que cal pas far a l'escrich : notar las contraccions e autras elisions que se fan oralament ; aquelas notacions perturban lo lector. Tornam publicar çai-jos son tèxt en occitan modèrne.
Sus l'emplec dels apostròfs
N'i a quatre o cinc ans, un de mos pageses que m'abiá manlevat Dal Brès à la Toumbo, m'en volguèt legir qualques paginas, una velhada d'ivèrn, pel plaser de me far veire que n'apriandava pas un autre... Anèt cercar las lunetas, alenèt sus cada vitron, los boisèt amb los revèrs de sa vèsta, s'aprochèt del calelh e ataquèt la Fieiro da Marmoun. Solament, lo paure òme començava d'èsser pas jove e aquel ser la chimenèia fumava del vent d'auta e lo calelh fasiá pas lum a mièjas. Tant-i-a, pas moyen de l'i veire... Que fa aquí mai ?
– Pipí, laissas-me legi ieu ! cridèt Delfinòta, la pus jove de las filhas del cap d'ostal.
E li prenguèt lo libre dubèrt que se metèt a debitar d'un vam terrible dusca que trobèt un apostròf a la plaça d'una letra que l'i mancava. Aquí la drolleta palpalegèt emai li calguèt un ajutòri per sauta la còla... Tornava filar a l'escorsa... vai-te fa tondre ! un autre bartabuc l'entrabilhèt al mièg d'un vèrs... puèi un autre un bocin pus luènh e totjorn aital. Tot auriá plan anat sens aqueles sicromèis d'apostròfs. Faguèri mos compliments a la filhòta ça que la, mas lo sieu pipí ne faguèt pas mai ni mens compte e me diguèt a ieu en me donant una presa :
– Auriàtz vist aquò, s'aquel trace de calelh m'aviá fach un bocin lum... mas qual que vos diga una causa ça que la : lo que vos imprimèt aquel libre auriá plan fach de metre los mots entièrs sens totas aquelas virgulas que semblan de civada coiola1 per un polit camp de froment. Baste encara embarassèsson pas, mas o vesètz-ben per Delfina que legís qu'un libre que siá tanlèu lo duèbre e qu'anuèch, la pauròta, se'n podiá pas venga. Al començament ieu fasiái çò mème. Ara, sens me vantar, lo vos legiriái coma lo pater, perque l'òm l'i s'acostuma a la longa e apuèi aquò rotla tot sol. Empacha pas qu'anariá melhor coma vos disi e ne sabi maites que dison coma ieu.
Aquel òme, qu'es pas brica nèci, me parlèt aital coma se l'ausissiatz. Lo sovenir que me'n demòra me fa joiós emai triste... Quand legirà Bagateletos, Delfina trabucarà pas per las talucas magencadas e son pipí, que se pòrta tojorn coma un rove, serà content de veire pas pus aquelas virgulas que l'enfuscavan. Mas del rèsta ?... cal sap ?...
Baste, brave Batista, qu'aquel libron vos agradèsse coma l'autre ! Seriái pas fachat que me reprochèsses encara, per aiçí per alà, qualques pials de « civada coiola », se mos vèrses vos podián fa naise de ta luènh que siaguèsse la pensada e lo reverdassi d'un polit « camp de froment »... Faràn pas, pecaire ! Meissonavem alara, uèi englenam... coma los paures. L'òm pòt pas donar mai que çò que l'òm a : avètz aquí ma garbòta d'espigas de mai d'una raça ; vos demandi pas sonca de ne fa pas mesprès.
Justion Bessou
Nòta :
1 civada coiola : civada salvatja que se semena naturalament pels camps de blats. En latin : avena fatua. En francés : folle avoine.
