Cobèrta dels dos libres de Joan-Ives Casanòva paregut en 2007
En 2007 sortissián dos libres de Joan-Ives Casanòva : Trèns per d'aubres mòrts e A l'esperduda dau silenci. Dins lo jornal La Setmana numèro 673 (julhet de 2008), Joan-Claudi Foret ne fasiá la critica.
Joan-Ives Casanòva o la mecanica dels fluides
L'autor s'essagèt a l'auto-ficcion d'un biais ric e original per dos libres d'una mena qu'es pas classabla.
En decembre passat, Joan-Ives Casanòva publiquèt dos libres a compte d'autor. Lo primièr, Trèns per d'aubres mòrts, constituís una mena d'eveniment per sa noveltat dins las letras dòc. Lo segond, A l'esperduda dau silenci, n'es lo comentari jos la forma d'un ensag sus la literatura.
Trèns per d'aubres mòrts es una òbra complèxa e inclassabla, sagà familiala anti-epica, auto-ficcion, raconte que pompís amb jubilacion las leis classicas de la narracion, cant funèbre enfin, puèi que tal es lo sens de « trèn » (grèc threnos). Pr'aquò aquel objècte literari atipic, almens fins ara, en occitan, se presenta a la lectura amb una coeréncia perfiècha e luminosa. Deploracion funèbra coma los aujòls còrses de l'autor se'n trasmetèron la tradicion, dins lo voceru, per exemple.
Los aubres son tres : los dos grands del narrator e son paire, los tres ascendents mascles mai pròches. La memòria familiala transmesa, sa legenda daurada e sos non-diches vergonhoses, tota la farda mal neta que se lava en familha, fòrman la matèria del libre. Lo narrator pren cadun dels tres òmes a dos moments-claus de sa vida e, a partir d'aqueles ponches focals, coma l'uèlh d'un ciclòn o coma lo revòuge d'un aiguièr que se vuèja, fa remolinar tota lor vida, mas tanben la sieuna e las nòstras, dins una mena de maelstrom cosmic.
Pel grand mairal, filh d'un enfant trobat, los moments fatidics son lo depart de la carbonièra morvandèla ont son paire lo teniá estacat a la garda del fuòc, après la primièra guèrra mondiala, puèi lo naufragi del naviri anglés en mar de Norvègia, que n'es lo testimòni pendent la segonda. Lo grand pairal, dins un destin simetric, quita sa Corsega natala après la mòrt de sos pòrcs, e se retròba militar a l'autre cap del mond, en Indochina, a la tota debuta del sègle vinten, a fondre de susor davant la taula d'un cafè, entre dos chaples d'indigènas.
Dos arrancaments, a la carbonièra o al porciu ont se seriá deguda enfangar lor vida, seguits de dos naufragis, un sagnós e collectiu, l'autre lent, figurat e solitari. Coma de bocins de varatges o de brondilhas de palha, los brigalhs de lor vida revoluman al torn d'aqueles moments fondators que los aspiran.
Fondator de qué ? De destinadas somesas a l'azard, bassacadas per d'eveniments non causits. Lo paire confirma la malediccion ereditària. A la scèna primitiva que mòstra lo drollet agachant son paire en fenèstra, succedís l'enfangament en Camarga del regent qu'es vengut.
Pessimisme absolut dels tres racontes, tot destin es patit, es un agroliment, la mòrt es la sola vertat definitiva.
Los tres trèns son donc bastits sus doas espiralas cadun, d'espiralas viradissas. Cal a la frasa una massa critica que permeta al remolin vertiginós de s'aviar.
Es la frasa desmesurada que met lo raconte en movement, compausant un poèma de pròsa, d'una pròsa refofanta en frasas-flumes que remolinan en revòuges, emportant personatge, lector e narrator dins una valsa de mòrt, un planh funèbre ont tòrnan d'imatges obsessionals, coma dins lo deliri circular de la fèbre o dels sòmis.
Aquelas frasas contenon a lor torn de frasas incisas entre parentèsis dins d'emboitaments recursius. Frasas maelstroms, mas tanben frasas-monds, coma se parla de nombres-univèrs, volontat de totalizar l'experiéncia en un sola unitat sintaxica.
De tot segur òm pensa als « romans » de Claude Simon (La route des Flandres entre autres) ont tòrna l'imatge obsessi de l'esquadron de cavalariá mitralhat pels Alemands pendent la desbranda de junh quaranta : parièrs vai e vèni entre l'eveniment traumatic e los moments ulteriors, parièra frasa inacababla semenada de parentèsis, parièr esfòrç per far pegar l'escritura a la consciéncia del narrator, amb sas bordescadas, sas incoeréncias, sas rompeduras, sos encadenaments d'idèas, parièra abolicion del temps dins lo forraborra de la memòria.
Calriá tanben parlar del sens de l'observacion, dels detalhs concrets a bodre, que fan d'aqueles trèns un etnografia poetica dels mitans populars a la virada d'un sègle, parlar enfin de la tendresa desesperada del narrator per sos tres « aubres », desprovesida de tot sentimentalisme e de tota illusion. Se devina de longa l'interrogacion inquieta sus l'atavisme e l'ereditat : de qué, de qual soi lo produch aleatòri ?
Lo libre, dins son escritura desviarianta, es pastat d'umanitat, d'una pasta espessa e bateganta. Una granda e bèla òbra, prigondament umana e tragica.
Joan-Claudi Foret
Sorsa del tèxt : La Setmana numèro 673, julhet de 2008.
