Un tèxt de Lluís Aracil. La traduccion es de Maria Clara Viguièr. Sorsa : Lo Bilingüisme coma mite, colleccion A Tots, 1982.
La normalizacion lingüistica
Avèm vist que l'exemple pus remarcable de feedback negatiu o compensator es la normalizacion lingüistica, que consistís a reorganizar las foncions lingüisticas de la societat de faiçon a readaptar las foncions socialas de la lenga a de condicions « extèrnas » que càmbian. Vaquí perqué la normalizacion ven generalament en seguida de desfasaments istorics mai o mens analògs a çò que William F. Ogburn apèla culture lag. Òm poiriá citar per corroborar las tèsis d'Ogburn totes los cases ont la normalizacion acompanhèt de prèp l'introduccion de tecnicas coma l'escritura e l'estampariá (cf. lo concèpte de linguistic revolucion en cò de Morris M. Lewis). D'alhors, la normalizacion es de còps que i a la sola alternativa practica a la reculada (veja a l'extincion) d'una lenga. Es atal, en efècte, que fòrça comunitats lingüisticas europèas susmontèron de longs conflictes anteriors e que, tant val dire, agafèron lo temps perdut.
Estant que la normalizacion es necessàriament fòrça complèxa, cada « cas » particular presenta sa pròpria singularitat aparentament irreductibla - çò que, d'alhors, es aplicable a tot eveniment istoric. Ara, per delà aquesta diversitat indeniabla, òm discernís sens pena una estructura essenciala, a quicòm prèp invariabla, impossibla de desconéisser. De mai : las normalizacions son pas que plan rarament d'eveniments istorics completament isolats, « espontanèus » e « originals ». Al contrari, sembla que la normalizacion tend a se propagar « en cascada », de comunitat lingüistica en comunitat lingüistica, e quitament d'epòca en epòca, d'un biais qu'illustran las tèsis difusionistas. Lo latin, primièra lenga europèa occidentala que foguèt eficaçament normalizada instar del grèc ellenistic, venguèt en seguida lo modèl comun qu'inspirèt, directament o indirectament, la normalizacion progressiva de gaireben totas las autras lengas europèas.
L'emulacion conscienta (cf. çò que los economistas apèlan demonstration effect) jòga gaireben totjorn un ròtle salhent dins la normalizacion. Mas gardem-nos de ne conclure a la lèsta que l'imitacion banala e superficiala es la fòrça motritz del procès de difusion. Los cases anteriors escasuts vénon, après los precedents e los exemples qu'inspiran e orientan de novèlas tentativas, sens dobte per çò que i a d'analogia, manifèstas e objectivas. Las solucions son transferiblas dins la mesura que lo problèma es lo meteis al fons. Sembla d'alhors que la normalizacion visa generalament a aténher o a restablir un equilibri - çò qu'es plan congruent amb las implicacions del modèl foncional. Lo cap (de còps francament proclamat) de las normalizacions « tipicas » o pròpriament dichas es un ideal d'egalitat, directament contrari als esquèmas ierarquics.
Per definicion (sens parlar de l'etimologia), la normalizacion consistís subretot en l'elaboracion e la mesa en vigor de sistèmas de nòrmas d'us lingüistic. Ara, aquò supausa necessàriament que la normalizacion siá totjorn conscienta. En realitat, del moment qu'es prospectiva per definicion, es tanben prevesenta. Implica, en efècte, non solament una actitud favorabla envèrs la lenga que s'agís de normalizar, mas tanben - e notadament - un espèr e una fisança dins l'eficacitat de l'accion sociala revelhada e concertada. Fin finala, se l'afar ne valiá pas la pena o que semblava clarament non vivabla, òm somiariá pas gaire a i plaçar de ressorsas. L'aventura - es totjorn una aventura - comença al moment que lo pariatge es acceptat. (Voldriái insistir en parentèsi : aqueste biais actiu e optimista d'abordar la question s'opausa radicalament al fatalisme dels filològs-ideològs que nos vòlon far creire que las lengas se devoloparián e s'escantirián de son sicap, sens intervencion umana, en vertut de « leis naturalas » inerentas a lor « esséncia »).
La normalizacion mòstra cossí las doas foncions lingüisticas fondamentalas - la consciéncia e lo contaròtle - opèran concomitantament e complementàriament. Per consequent, una vertadièra normalizacion se deuriá pas jamai bornar als aspèctes « purament » lingüistics. Deu envisatjar en meteis temps fòrça factors decisivament « socials », veja essencialament politics. Çò que cal en tot cas es assegurar un equilibri dins lo cercle foncional - car seriá tròp estranh d'esperar qu'una lenga « viva » poguèsse acomplir la plenitud de sas foncions socialas e culturalas del temps qu'es pas provesida de l'integritat de las foncions lingüisticas indispensablas, o que n'es privada coactivament. L'accion es avodada a l'insuccès, a de mens qu'avance simultanament sus un doble front : lingüisticocultural (= desvolopament de las foncions socioculturalas de la lenga) e sociopolitic (= reorganizacion de las foncions lingüisticas de la societat). Contrariament a çò que s'imaginan qualques-uns, lo remanejament « intèrne » del sistèma lingüistic es pas lo cap de la normalizacion.
En brèu : la normalizacion es una vertadièra macro-decision que, coma las macro-decisions economicas per exemple, visa a orientar lo futur d'una comunitat e supausa l'exercici d'un certan poder. Se compren perque la normalizacion eficaça exigís, siá la plena independéncia politica (= sobeiranetat), siá al mens un gra substancial de self-government de la comunitat lingüistica interessada. Òm pòt citar tanben, sens dobte, de cas ont una certana forma de normalizacion es estada « autrejada » - a la manièra de qualques constitucions non democraticas - per una comunitat dominanta a una comunitat subordenada. Mas aquestes exemples sovent dobtoses e ambivalents a mai d'un esgard (cossí distinguir la concession de l'imposicion ?) - sufison pas per invalidar la règla generala.
La normalizacion lingüistica es essencialament analòga (e sovent associada) a d'autres procèsses istorics : lo constitucionalisme, la codificacion legala, las refòrmas metrologicas, la planificacion economica, etc. Se'n distinguís ça que la per son rapòrt manifèste e inevitable a un quadre social plan especific : la comunitat lingüistica. La normalizacion es totjorn nacionala - a de mens que s'agisca precisament de normalizar una lenga inter- o supranacionala.
La renaissença remirabla de l'ebrèu en Israèl confirma sens replica que la normalizacion lingüistica es vivabla - quitament quand s'agís de « reviscolar » una lenga -, mai que las condicions socialas e politicas indispensablas manquen pas.
Lluís Aracil
Sorsa : Lo Bilingüisme coma mite, colleccion A Tots, 1982.
