En 1972 los redactors de la revista Vida Nòstra donavan la paraula a Marcèu Esquieu. Lo tèxt foguèt publicat dins lo numèro doble 7-8. La presentacion es de Miquèl Bertomieus.
S'avèm balhat la paraula a nòstre amic Marcèu Esquieu dins aqueste numèro, es pas que siague pas pro conegut : totes los que fan d'occitanisme dempuèi un detzenat d'annadas an encontrat, un còp o l'autre aquel ensenhaire de Vilanuèva d'Olt, aquel meteire sus scèna e autor de mai d'una pèça, aquel poèta, e mai que mai aquel militant que presentèt sabi pus quantas velhadas en Occitània amb sos joines del licèu o ben tot sol.
Non, l'Esquieu pòt pas demorar inconegut. Mas, i a ça que la de causas que pòdon suspréner : coma se fai qu'aquel òme, s'en parle pas mai dins las publicacions literarias occitanas, coma se fai que paresca un pauc a l'escart de « l'intelligenzia » occitana ? Aquela question, e d'autras, avèm pensat que degun melhor qu'el i podiá respondre, tanben lo mercejam de s'èstre prestat a aquela « sembla-entrevista » amb pro d'amistat per nos compréner a mièg-mot e nos esparnhar las questions telecomandadas.
Miquèl Bertomieus
Marcèu Esquieu presentat per Marcèu Esquieu
Anam donc jogar aquesta sembla-entrevista, mas se vos agrada – e mai se vos agrada pas ! – farai las demandas e las responsas.
Doas paginas dins Vida Nòstra ! Fotre ! me vaquí celèbre ! Una vedèta !... e pr'aquò canti pas ni mai rascli pas la guitarra !... Soi pas tanpauc un intellectual saberut ! Alavètz, pr'amor que l'amic Bertomieus o vòl anam parlar forra-borra de ieu, dels autres, de çò que me ten a còr... Que sabi ?
Mon retrait ?... Ai 40 ans, o a pauc près ! Passi sus las mensuracions e lo morre. Aquò interèssa pas degun, i a bèla pausa ! Lo cap es gros e pelut, lo ventre redond, la lenga fiussa, los braces bracejan... Dins la vida, vendi de francés, de latin e de grec, coma los autres... mas ensenhi l'occitan, ma lenga mairala a Vilanuèva d'Òlt. Ai agut la chança de parlar en primièr l'occitan e de far rire los companhs a l'escòla quand me calguèt francimandejar. Ai totjorn parlat lo « patès » amb lo paire ; soi un cuolterrós, mas coma èri trop fenhant per trabalhar la tèrra, me fotèron al collègi. « Borsièr » qu'èri... Vos contairai pas ma vida ; aquò vos regarda pas, i seriam encara deman ! e cal pas donar lo marit exemple !
Tot joinet escriviái de vèrses en francés mas tanben dins ma lenga ; de vèrses que se'n anavan en cadéncia, dos per dos coma los gendarmas de la republica francesa. I pòdi pas res ; amb un prenom coma lo mieu : Marceau ! Podiái far que de vèrses republicans !
En Facultat, a Tolosa, me diguèron que se fasiá d'occitan e passèri lo certificat d'Estudis Meridionals e lo DES amb lo grand Seguin (lo cal pas confondre amb lo « petit Seguin » qu'es lo cap-redactor d'aquesta revista !). Aquí m'assabentèri de causas plan saberudas : lo biais d'embaumar los cadavres e l'offici dels morts !...
Descobriguèri l'occitanisme a l'estagi de Marvuejòls en 1967 e pichon a pichon, aquela puta de verin m'a rosegat lo fetge... Vaquí que soi en plena batèsta occitanista ieu tanben. Grand mercé a l'amic Ives Roqueta que d'un brave còp de pè me botèt definitivament en orbita. Apèi « l'ase negre » i a una autra « bèstia a plorar » que vira e peta dins lo cèl occitan : aquò's ieu ! Que ieu tanben ai decidit d'aver rason... e modèstament, de far coma disiá l'autre, ma pichona defensa tots azimuts !
Dins mon ròdol, fasèm pas de miracles mas ça que la fasèm quicòm. En quatre ans, un bon centenat de velhadas occitanas, l'edicion de vint quasèrns Forra Borra, un vintenat de cançons que cantan Correjas, Delbeau, Josiana... dos disques, un filme, un opera-bofanaire, un molon d'articles, de parladissas, de pèças de teatre e subretot, de corses d'occitan. Lo licèu de Vilanuèva es estat un dels primièrs a aver sas nòu oras per setmana d'occitan amb 150 escolans.
Tot aquò se fariá pas s'aviái pas trobat de collaborators de primièra e d'abòrd l'amic Pèire Capdevila que caldrà ben un jorn reconéisser qu'es un compositor vertadièr e qu'a sa plaça dins la musica e la cançon occitanas. E se degun vòl ne parlar e ben farem aquò tanben : ne parlarem ! de Capdevila emai de Correjas-Clercs !
Aquí un bon jornalista de la premsa escandalosa me demandariá : « Que volètz dire ? » Dirai qu'ai mon confle e aquò manlèva pas res de l'amistat qu'ai per los autors, de qualques praticas que se tractan dins l'occitanisme e que poirián donar al mond que son pas d'aicí una idèa falsa de çò que sèm.
Degun en Occitània, e ieu mens que los autres, es pas lo depositari de la santa vertat e de l'ingèni. Es pas la pena de partir en guèrra contra lo culte de la personalitat e del « Mèstre » felibrenc per tombar dins las meteissas errors e botar d'escudèlas d'aur sul cap de degun, tan grand e tan saberut que siá. Perqué tanben nos revoltar contra lo centralisme francés se volèm lo remplaçar amb un centralisme occitan ? Los punts de vista de la darrièra amassada de l'IEO me semblan aicí mai que bons. Demòra pas qu'a los botar en pratica mas aquí, cal s'i atalar amassa e lo carri es pesuc e los camins malaisits !
Un brave còp, nos cal prene consciéncia que sèm pas pro nombroses per degalhar nòstras forças. Vivèm trop dins lo ceucle estrech dels conformismes intellectuals. Quatre amics al cafè al torn d'una cervesa, lor sembla que van cambiar lo mond e qu'an ja ganhada la batesta... Son malastrosament de generals sens tropas. E ieu vos disi que las tropas, l'as avèm pas ; se'n manca de plan ! ; lo pòple sap pas res de res ; es un malaut que sap pas sa malautiá. Tanben li faretz pas prene sul pic son òli de fetge de merluça. Lo cal preparar, amanhagar... Ne sabi fòrça que un mot, un gèst de tròp vos los espauruga e los escarta a jamai de l'occitanisme. L'engatjament, devèm lo far a tots los nivèls, segon l'environament. I a de mond que son prèstes a seguir Martí, d'autres que lor cal encara Aquelas montanhas e lo Boièr, e mai tot lo folclòre dels tamborinaires e dels chabretaires. E perqué pas ? L'important es de portar a cadun çò qu'esperava e de lo menar sul camin un pauc mai luènh qu'esperava anar.
Aquí dirai un mot dels joves cantaires occitans. Son de mai en mai nombroses e tan melhor. Cada mes nos arriva un cantaire, un disque novèl ; es la pròva d'una sava prigonda e sancièra ; mas pensi que se sentís ja un cèrt conformisme que pòt a la longa venir dangierós. Caldriá qu'aquestes cantaires trobèssen tanben lor personalitat al luòc de seguir los ainats. Avèm un Broglia, un Martí, un Delbeau, un Corèjas, una Josiana, un Mans de Breish, un Patric. Volèm ara de cantaires que canten e non pas un tropèl de fèdas a belar la meteissa cançon. Avèm besonh de cants de révolta mas tanben de cançons per rire, de cançons per aimar. La mitralhetas e lo pung levat aquò va plan un moment, solament a la longa aquel anti-folclòre ven tanben folcloric !
La desalienacion passa per la cançon d'amor, la cançon de drollets, la cançon del simple plaser de cantar. Es causa qu'aimi tant lo biais de Delbeau, Josiana, Mans de Breish. E ça que la, tot aquò sufiriá pas se i avià pas la canta fèra de Martí. Seriái pas onèste se disiái pas que l'occitanisme a tanben besonh de Capdevila, Correjas-Clercq e ieu, qu'avèm besonh de cançons musicalament mai seguras. Pensi d'efieit que l'occitanisme deu èsser un movement d'ensemble, una reconquista de tot lo pòple nòstre dins sa varietat e sa complexitat. Sèm lo levam dins la pasta, vòli plan, mas lo levam deu conflar la pasta de tots bords, en sus, en bas, a dreita, a senèstra... Es causa que devèm parlar a cadun sa lenga e pas oblidar degun. Per aquò cal aver lo « biais ».
Lo « biais ». I auriá segurament un seng [sic] a escriure sus aquel « biais », que me sembla quicòm d'especific a l'òme occitan... Mas que manca trop sovent a l'occitanista quora es sortit del ceucle... dels occitanistas e que s'en vai, coma los apòstols d'un còp èra per « ensenhar » lo pòple alienat. Farem pas grand causa se trobam pas cadun nòstre biais dins lo mitan ont nos trobam. Farem pas grand causa tanpauc se demoram a espepissar al luòc de trabalhar de nòstras mans, de nòstras fòrças. Gara aicí als teoricians que s'escotan parlar al luòc de trabalhar coma n'ai ausit qualques uns a l'Universitat d'estiu de Montpelhièr. Val mai una marrida pratica al trabalh qu'una bona teoria que fa res. Ara « aver lo biais », vòl pas dire forçadament « far la puta » o aver d'idèas tant plegadissas que de sèrps. Mas cal plegar ça que la las idèas a las circonstàncias. Pensi per exemple que se podèm pas nos pagar de veituras personalas, nos cal saber montar dins lo camin de fèrre e aquí nos espalaisar tant que podèm. Cada còp qu'un occitanista vai pishar [sic], deu s'en parlar dins los jornals ! Devon saber lo mond que l'occitanista anirà, es estat pishar, e coma èra sa pishada ! Es aital que fasèm dins nòstre ròdol e nos'n trobam plan. A força d'entendre parlar de l'occitan que vai pishar, lo legeire quand vai pishar fenis per se demandar s'el tanben seriá pas un pauc occitan ! A fòrça de parlar d'occitan (aquel mot es un pauc coma lo signe de la crotz !), los joves nos venon a l'escòla, la vergonha del pòple es cada jorn un pauc mai escanada. Sortissèm del guetò.
Mas pensi qu'aquesta parladissa se fai longanha. Me demòra, coma las vedètas, a vos parlar de mos projèctes. Aquò se fai totjorn per acabar l'entrevista ! Pel moment, ai suls braces lo Prèmi Pau Froment, un afaire que me pertoca mai que mai. Voldriai ne far un prèmi vertadièrament panoccitan. Ongan avèm coronats Bernat Manciet e Joan Maria Petit. Vos parlarai de tot aquò un autre còp se l'amic Bertomieu me o demanda !
Ai ma Velhada 72 a preparar. I aurà una pèça de teatre ; benlèu mon A la velhada que montèrem a l'estagi de Bazas, de cançons nòvas pels drollets, nostre filme Non... Veirem. Ai pensat que caliá de material pels regents, es per aquò qu'ai escrit de cançons de drollets e lo Capdevila m'a fait aquí dessús de bona musica, farem un libret, una mini-caisseta. Aquò poirà èstre util.
Ai la rubrica En Occitània dins Sud-Ouest, de parladissas... Ai subretot Forra-Borra. Ne sèm al quasern 23.
Après la Gramatica de l'Occitan de Referéncia de Teulat, un fotralàs de libre de 300 paginas que m'a manjat un polit tròç de mas vacanças, anam publicar de causas pels drollets. Es aquò Forra-Borra ! un mescladís de causas desparièras un embolh ont cadun pot deregar quicòm que li convenga.
De dessenhs amb una istòria de Léon Cordas : Lo Week-end de Cabridèla e de la 2 CV ! La Polòta e lo Reinart. De cançons pels drollets : un dotzenat.
Anam tanben continuar la publicacion del segond fascicle de L'Anma per que far de R. Bissièras.
Avèm sul talhièr Mos Sovenirs de Jansemin. Serà lo primièr còp que nòstre grand poèta serà publicat dins una grafia utilizabla a l'escòla e non pas en cacografia coma venon de lo far aicí amb l'ajuda del Conselh General. C. Rapin lo lexicològ saberut que me servís de cap a preparat aquel classic novèl. Serà bon.
Enfin sortiràn un jorn Lo Libre del rubi de Jwanesko e Lagarda e de poèmas de J. Maria Petit, nòstre prèmi Pau Froment 72.
Caldrà tanben pensar als corses d'occitan e als autres... a la preparacion de l'estagi 73 del CREO de Bordèu.
Quora tot aquò serà acabat, nos pausarem... o farem autra causa... Perqué pas ?
Marcèu Esquieu
