Andreu Nin : La revolucion d'octòbre e la question nacionala

Detalh d'una medalha datant del temps de l'URSS

En 1935 sortissiá lo libre Els moviments d'emancipació nacional de Andreu Nin (1892-1937). Aquí çai-jos una seleccion de son tèxt. La traduccion del catalan a l'occitan de Francesa Joana foguèt publicada en 1976 dins lo libre Marxistas e nacions en lucha a cò de Federop.

La revolucion d'octòbre e la question nacionala

Amb lo trionf de la Revolucion d'octòbre de 1917, pel primièr còp lo proletariat aguèt l'ocasion d'aplicar practicament los principis marxistas rapòrt a la question nacionala, dins un dels païses ont aquesta question se pausava amb un caractèr mai que mai agut, ont l'opression dels pòbles èra la mai brutala e vexatòria.

Ja veguèrem que dins sa primièra etapa la revolucion usufruchada per la borgesiá non solament aviá pas resolgut lo problèma, d'acòrdi amb las estiganças democraticas e aliberadoiras ufanosament proclamadas pel govèrn provisòri, mas aviá tanplan contunhat essencialament la politica nacionalitària del tsarisme. La borgesiá e los sieus auxiliars pichòt-borgeses podián pas recèbre radicalament un problèma estrechament ligat a la revolucion democratica e pr'aquò amb la solucion del problèma de la tèrra qu'aviá una importànça immensa pels pòbles oprimits que formavan l'èx-empèri. Solament lo proletariat amb sa dictatura de classa e l'aligança dels païsans podiá entreprene e botar a tèrme resolgudament la liquidacion de totas las subrevivenças feudalas, avalir totas las formas d'explechacion e d'opression. La victòria obrièra d'octòbre o demostrèt plenament. Lo Partit bolchevic, qu'aviá elaborat un programa nacionalitari clar e precís tre qu'ocupèt lo poder per la volontat de las massas trabalhairas del país se mostrèt estrictament fidèl a las revindicacions qu'aviá defendut e tenguèt rigorosament sos engatjaments en aplicant sos principis, amb totas las consequéncias, coma o faguèt autrament, dins totes los autres aspèctes.

Una setmana après la presa del poder lo Conselh dels comissaris del pòble, sus la basa de las revindicacions del I^èr e del II^nd Congrès dels soviets, proclamava solemnament dins una « declaracion dels dreches dels pòbles de Russia » l'egalitat e la sobeiranetat d'aquestes pòbles, lor drech a l'autodeterminacion, sens exclure la separacion e la constitucion d'Estats independents, l'aboliment de totes los privilègis e restrenhements nacionals e lo liure espeliment de totes los grops etnografics e minoritats nacionalas. A la fin del mes de genièr de 1918 lo III^en Congrès dels soviets dins una « declaracion dels dreches dels trabalhaires e del pòble explechat » decidissiá de constituïr la Republica sovietica russa « sus la basa de l'union liura de las nacions liuras coma federacion de las republicas sovieticas nacionalas » e daissava als obrièrs de cada nacionalitat la mission de decidir dins lors congrèsses se desiravan s'integrar a la federacion e dins qualas condicions.

Abans que lo Congrès dels soviets aprovèsse aqueste document que l'importància es pas inferiora a « la declaracion dels dreches de l'òme e del ciutadan » de la Revolucion francesa, lo govèrn sovietic ja aviá reconegut concrètament lo drech de Finlàndia e d'Ucraina a la separacion, e reconeguèt còp entre autre, l'independéncia d'Armenia, Georgia, Russia blanca e Aserbeidjan, la sobeiranetat de Polonha, Lituània, etc...

Es fòrça reveladoira, dins aquesta amira la resolucion del Conselh dels comissaris del Pòble reconeissent la Republica populara ucrainiana. Dins aquesta resolucion lo govèrn sovietic, après aver tornat afortir lo drech a l'autodeterminacion de las nacions abans oprimidas pel tsarisme, reconeis la Republica populara ucrainiana, lo sieu drech absolut de se separar de Russia o d'entamenar de negociacions amb la Republica russa sus las « possibilitats federativas o autras entre elas » e acaba aital « rapòrt als dreches a l'independéncia nacionala del pòble ucrainian, lo Conselh dels comissaris del pòble lo reconeis sul còp, sens limitacions ni condicions ».

Après aquestes actes aparentament declaratòris, mas de consequéncias practicas plan bravas, seguiguèt una tasca grandiosa d'organizacion del regim novèl, una òbra fòrça meritòria endralhada dins l'enauçament del nivèl economic e cultural dels pòbles abans oprimits. Caliá realizar lo màger esfòrç per trobar l'egalitat efectiva de dreches de totas las nacions e bastir lo fondament economic solid de l'òrdre juridic novèl. E dins aquesta amira la solucion del problèma agrari aguèt una importància pas desseparabla del nacional e en ligason estrecha amb la liquidacion de tot l'òrdre anterior. Caliá fin final a establir la conexion necessària entre las divèrsas nacions per articular la politica economica de la federacion.

Aquesta òbra immensa entamenada l'an 1917, s'es pas encara acabada. Per la descriure dins totes sos detalhs, a travèrs de la legislacion boscosa de mai de dètz-e-sèt annadas nos caliá traspassar los limits d'aqueste estudi. Renonciam pas, pasmens, a entreprene mai tard aquesta tasca, que l'interès e l'utilitat sieuna los cal pas sotalinhar. Per la tòca que uèi aconseguissèm : – dessenhar las linhas generalas de la política nacionalitària del regim sovietic – n'i a pro amb aquestas entresenhas.

Lo regim sovietic, maldespièch las dificultats que s'i embroncava, ne traguèt pas pretèxt per aplicar pas amb totas las consequéncias, sa politica nacionalitària apilada sul respècte mai absolut de la volontat dels pòbles. E de segur, los primièrs ans de son existéncia, la situacion li èra pas brica favorabla e auriá pogut justificar un ajornament. Las regions occidentalas èran ocupadas pels Alemands, en Ucraina se debanava la lucha entre las massas obrièras e païsanas, qu'avián desquilhat lo regim de Kerenski e la borgesiá de la « Rada » qu'aspirava a ocupar lo poder, çò que capitèt per un temps. Las massas popularas d'orient se trobavan encara jos l'influéncia de lors « Conselhs nacionals ». La contra-revolucion complotava en mantuns endreches del país e las negociacions de Brestlitowsk creavan una tièra de dificultats angoissosas. Apondèm a tot aquò que la dictatura del proletariat se veguèt amenaçada, embarrada dins un cercle de fèrre.

Una politica radicala e consequenta, dins la question de las nacionalitats èra pasmens l'unica susceptibla de véncer aquestas dificultats e d'enfortir lo front de la Revolucion. Gràcias a aquesta politica de los elements borgeses e pichòt­borgeses que l'actitud de Kerensky lor podiá pas balhar satisfaccion, foguèron neutralisats. Aquel fach aguèt una importància immensa non pas solament al moment de la presa del poder mas tanben del temps de la guèrra civila.

A la diferéncia dels govèrns borgeses, lo regim sovietic coma o avèm fach remarcar se limitèt pas a proclamar lo principi de la liura autodeterminacion dels pòbles mas lo botèt en practica. Quand, dins sa lucha contra la jove republica proletària la borgesiá russa, amb l'ajuda dels generals contra-revolucionaris, Denikin, Koltxak, Wrangel, etc..., capitèt a ocupar una brava part del territòri, contunhèt d'aplicar sa vièlha politica nacionalitària e volguèt pas doncas, reconéisser l'independéncia de Finlàndia, Estònia, Letònia, Lituània e Polonha. Quand la borgesiá d'aquestes païses s'atrobèt davant lo dilèma : la Republica dels soviets que reconeis l'independéncia de las republicas novèlas o ben lo regim dels Koltxak e companhiá, dispausat a los escrachar e contunhar la politica tzarista, la contra-revolucion poguèt pas comptar amb l'ajuda dels Estats novèls. En consequéncia de la politica nacionalitària dels soviets aquestes Estats considerèron lo regim novèl coma un mendre mal e facilitèron considerablament la victòria sovietica contra las armadas blancas. Los bolchevics sabián fòrça ben, d'autra part, que a la debuta, los elements borgeses e pichòt­borgeses s'aprofiecharián la politica sovietica per prene lo poder e remplaçar la dominacion de la borgesiá russa per la sieuna e que per un temps demorarián los prejutjats nacionalistas de las massas popularas. Ça que la ignoravan pas tanpauc que l'experiéncia es la melhora leiçon : en autrejant a las nacions abans oprimidas una libertat illimitada per se donar lo regim que mai lor agradèsse, contribuiguèron a desacreditar los partits pichòt-borgeses qu'amb la practica del poder pausèron en evidéncia lor incapacitat organica e lor inconsequéncia e foguèron liquidats per l'istòria.

Parallèlament vaquí lo factor mai important : lo proletariat se desliurèt lèu-lèu de tota mentalitat chovinista e conquistèt la direccion de las massas. Las nacions oprimidas deguèron causir entre la Revolucion mondiala, que la Revolucion russa n'èra pas mai qu'un aspècte, e l'imperialisme. La dictatura del proletariat significava la libertat de las nacions, mas la pichòta borgesiá nacionalista se, per son quite interès ataquèsse pas dirèctament lo regim sovietic podiá pas s'associar a la lucha contra l'imperialisme e ensajava de s'embarrar dins sas frontièras en defòra de la violéncia dels combats.

Sol lo proletariat educat despuèi d'annadas dins l'esperit internacionalista, podiá comprene l'importància mondiala de la Revolucion d'octòbre. Pr'aquò la classa obrièra de las nacions oprimidas seguiguèt la bandièra de la Revolucion sovietica e luchèt de pertot per la dictatura del proletariat e contra la quita borgesiá e l'imperialisme. La contra­revolucion capitèt pas a isolar lo proletariat sonque dins qualques nacions retardadas d'economia agrariò-patriarcala ; la Revolucion s'amorrèt a un front nacional unic mai o mens compacte, sens cap de consequéncia decisiva pasmens per lo desvolopament general de la lucha.

Alavetz las resultas immediatas mai importantas de la politica nacionalitària de la Republica dels soviets foguèron : la neutralizacion de la borgesiá e de la pichòta borgesiá, l'unitat d'accion del proletariat de totas las nacions e l'enfortiment del regim.

Nos demòra de donar un còp d'uèlh sul debanament dels movements pendent los primièrs ans de la Revolucion del proletariat de 1917, valent a dire tre la presa del poder fins a la determinacion virtuala de guèrra civila.

Pauc après la Revolucion d'octòbre Finlàndia se declarèt independenta e la Republica sovietica acceptèt lo fach sens condicions. A la començança de 1918 lo poder passèt dins las mans dels obrièrs fineses, mas la jove republica obrièra foguèt negada dins lo sang per una repression d'una feror inausida per la garda blanca recrutada en Suècia e per tropas alemandas. Ne foguèt aital de Letònia, Lituània e Estònia : amb la retirada de las tropas alemandas e l'impossibilitat del govèrn sovietic de mandar de fòrças, pr'amor que luchava sus los fronts oriental e miègjornal, venguèron coma Finlàndia, d'Estats vasalhs de « l'entenduda », sentinèlas de la « civilizacion » contra la « barbariá bolchevista ».

En Polonha, tre que lo país foguèt evacuat per las tropas alemandas, lo poder passèt a mans dels elements pichòt­borgeses e de l'organizacion militara dirigida pel « Socialista Pildsudski ». La novèla republica democratica escrachèt lo movement obrièr e gràcias a l'ajuda dels aliats, ocupèt Galicia, una part d'Ucraina e de la Russia blanca.

Bessarabia, ont s'èra proclamat la Republica moldava, foguèt anexada pels romaneses. Ucraina se constituiguèt una Republica populara democratica borgesa que, coma o avèm vist, foguèt reconeguda pel Conselh dels comissaris del pòble. A la fin de l'an 1917 la classa obrièra ucrainiana proclamèt la Republica sovietica. Amb l'ajuda de l'armada austro-alemanda la « Rada », qu'aviá defugit lo país, tornèt en Ucraina e donèt lo poder al Hetman Skoropadski, qu'èra de fach lo representant de la grand borgesiá russa e placèt lo país jos la dependéncia efectiva d'Alemanha. Quand las tropas d'ocupacion abandonèron lo país, la borgesiá russa proclamèt obèrtament l'union d'Ucraina amb Russia. Un movement insurreccional desquilhèt lo regim de Gkoropadski e formèt un novèl govèrn ucrainian que desquilhèron las massas obrièras e païsanas de l'Armada Roja. Pel segond còp lo regim sovietic s'establiguèt e durèt qualques meses fins que Dinikin ocupèsse Ucraina que ne foguèt fòrabandit a la fin de 1919 per tornar instaurar lo regim dels soviets.

Dins las nacions transcaucasicas los partits pichòt­borgeses (manchevics de Georgia, daixnaks d'Armenia e mussavatistas d'Aserbaidjan) que gaudissián d'una influéncia fòrta capitèron a constituïr de republicas democraticas borgesas. Aurián pas pogut pasmens realizar lor tòca sens una tièra de factors favorables coma la proximitat de Turquia, l'ajuda de las tropas alemandas e l'existéncia de las fòrças principalas de la contra-revolucion monarquica de las regions de Don e de Kuban qu'empachavan lo contacte amb la Russia sovietica. Quand las armadas blancas, pasmens, foguèron vencudas, lo regim sovietic en mens d'un an s'establiguèt dins lo Caucàs tot gràcias als esfòrces combinats de las massas obrièras e de l'Armada Roja.

En Turquestan lo regim sovietic foguèt instaurat tre la debuta, mas se veguèt copat de Russia fins a la desfacha de Kolchak a fin de l'an 1919. Totes los ensages de la borgesiá per se crear un govèrnament pròpri fracassèron.

Dins las regions de Vòlga, que longtemps s'atrobèron jol poder de la contra-revolucion, se formèron de govèrns borgeses nacionals, amb la sola concepcion de caractèr episodic d'un canton de Quirguisia. E mai aprèp la fin de la guèrra civila amb l'enfortiment del regim s'espeliguèron de republicas sovieticas autonòmas.

Fin finala, Bukhara e Khiva venguèron de republicas popularas sovieticas que dusca a la fin de 1924, (alavetz se transformèron en republicas socialistas sovieticas e s'integrèron dins l'URSS) demorèron independentas.

D'aqueste examèn somari dels movements nacionals après la Revolucion d'octòbre se destaca clarament que la borgesiá capitèt a constituïr d'Estats independents sonque amb l'ajuda de l'imperialisme ; autrament cada còp qu'aquesta ajuda foguèt pas possible, las massas obrièras e païsanas impausèron lo regim sovietic. Un còp liquidada la guèrra civila e garentida l'existéncia de l'òrdre novèl contra las agarridas de l'interior e de l'exterior, lo proletariat al poder pòt daissar per un temps lo fusilh per consagrar sas fòrças a l'organizacion pacifica. Comencèt un periòde constructiu, que los problèmas religats amb la question de las nacionalitats e mai resolguts del punt de vista del principi, aquirisson una importància granda tant per l'aspècte politic coma per l'aspècte practic. Al VIII^en Congrès bolchevic, tengut al mes de març de 1919, en plena guèrra civila, la question nacionala foguèt largament discutida tant mai que lo Partit Comunista èra a mand d'adoptar un programa novèl per una situacion novèla. Malgrat l'experiéncia de la Revolucion, un sector del Partit, dirigit per Bukharin e Pialakov, aparèt tornarmai sa posicion contra lo principi de l'autodeterminacion. Segon aquesta tendéncia la question nacionala a l'epòca imperialista, aviá un caractèr segondari, lo Partit se deviá limitar a botar en practica un programa social, a unir los trabalhadors sens distincion de nacionalitat daissant de costat lo drech a l'autodeterminacion qu'èra una consigna borgesa.

Cal pas dire que Lenin ataquèt resolgudament aqueste punt de vista, pr'amor qu'al sieu vejaire, las nacions russas atraversavan lo periòde d'unificacion en Estats, que los païses capitalistas avián traspassat dempuèi longtemps e donat que aquestes movements constituïssián una fòrça revolucionària endralhada contra l'imperialisme se la caliá aprofiechar. Lo congrès adoptèt, per una majoritat granda de vòts aquesta posicion. E en concordança amb aquesta posicion foguèt lo punt noven del programa. Lo Partit considèra indispensable lo rapròchament dels trabalhadors de las divèrsas nacionalitats « per la lucha revolucionària comuna, per l'escrancament de l'oligarquia agrària e de la borgesiá », l'aboliment dels privilègis nacionals, l'egalitat absoluta de dreches de totes los pòbles e la libertat de separacion. Amb aquesta tòca, sosten la federacion dels Estats de tipe sovietic « coma una de las formas transitòrias devèrs l'unitat complèta ». Rapòrt a la question de saber qui representa la volontat de la nacion, lo Partit « se situa dins lo punt de vista istoric e de classa, que partís del gras ont s'atròba l'evolucion istorica del païs : se passa del feudalisme a la democracia borgesa o de la democracia borgesa a la democracia sovietica o proletària ». Dins totes los cases, coma conclusion – çò ditz lo programa –, lo proletariat de las nacions que foguèron opressoras se deu mostrar particularament prudent devèrs las subrevivenças del sentiment nacional demèst las massas trabalhadoras de las nacions oprimidas que gaudissián pas de la plenor de los dreches.

Es pas qu'amb aquesta politica qu'es possible de fargar las condicions necessàrias per l'union solida e volontària dels elements, nacionalament disparièrs, del proletariat internacional, coma o demostrèt l'union d'una tièra de republicas sovieticas nacionalas vesinas de Russia. Avèm vist l'influéncia decisiva qu'obtenguèt l'adopcion d'aquesta politica per lo desvolopament de la Revolucion e constituís Ia pròva mai eloquenta de la justesa de la posicion de Lenin. Autrament, aquela politica foguèt acceptada sonque pel Partit e per los quites elements que l'avián combatuda. Sa question de principi se pausèt pas mai.

A partir d'aquí lo Partit poguèt consacrar son atencion a combatre las remembranças socialas e psicologicas del passat istoric – mai vivas que çò que semblava – e dessenhar las formas practicas del federalisme sovietic e los problèmas d'organizacion. Dins aquesta amira lo Partit deguèt precisar son actitud dins una tièra de resolucions que d'unas se destacan per lor importància, e pr'aquò nos i referirem exclusivament : la del X^en Congrès, tengut al mes de març de 1921 e la del XII^en que s'acampèt en abril de 1923.

Tant l'una coma l'autra definisson largament los movements d'emancipacion nacionala a l'epòca imperialista, demostran que lo problèma non solament foguèt pas resolgut après la guèrra de 1914-1918 mas s'agreugèt fòrça e la creacion de nòus Estats independents poguèt pas establir la convivéncia pacifica dels pòbles, impossibla dins un regim apiejat sus la proprietat privada dels mejans de produccion, l'inegalitat sociala e l'explechacion.

L'experiéncia de la Revolucion d'octòbre demostrèt que la libertat e la patz nacionalas son solament possiblas amb la dictadura del proletariat.

L'existéncia de republicas sovieticas, emai pichòtas, constituís una amenaça per l'imperialisme, que lor deu declarar una guèrra a mòrt. S'enseguís la necessitat de l'union d'aquestas republicas per la federacion. « La federacion, pasmens pòt èsser solida e sos resultats pòdon èsser efectius, precisa la resolucion del X^en Congrès, solament se s'apila sus la fisança mutuala e l'acòrdi volontari de las nacions que i dintran » e vaquí exactament lo federalisme instaurat en Russia. « La tòca que cal realizar immediatament, en oposicion a la politica tradicionala del tsarisme, afortís la dicha resolucion, es desvolopar e enfortir las formas estatalas de las nacions desliuradas – lor cultura, lors institucions juridicas e economicas, balhar la direccion de totes los organismes politics, administratius, culturals, etc., a la gent del païs –, enauçar lo nivèl economic e cultural dels pòbles abans oprimits que lor retard ne facilitava l'opression, garentir los dreches de las minoritats nacionalas e combatre las tendéncias chovinistas, tant dels comunistas e foncionaris russes coma de las nacionalitats. » La resolucion mai importanta del XII^en Congrès, ratifica las posicions generalas del Partit e precisa amb fòrça detalhs las tòcas immediatas. Aquò èra tant mai necessari que dins lo periòde comprés entre los dos congrèsses s'èra instaurat la nòva politica economica (N.E.P.). Aquela politica en restablissent fins a un cèrt punt las relacions capitalistas afortissiá los elements borgeses e aital lo nacionalisme tant al centre coma a la periferia. Se compren. doncas, que lo X^en Congrès inssistís sus la necessitat de liquidar l'esperit choviniste e tot particularament lo chovinisme rus mai grèu, per çò que se manifestava amb elements de la nacion abans senborejaira. E la resolucion precisa dins un passatge remirable la consequéncia capitala d'aqueste chovinisme : l'inegalitat efectiva sul terren economic e cultural, de las nacions que s'intègran a la federacion sovietica e qu'es una resulta de la politica de tzarisme e de la borgesiá russa que volián convertir las nacionalitats en centres productors de matèrias primièras ; explechadas per las regions industrialas del centre. Cal doncas liquidar aquesta inegalitat per una ajuda efectiva del proletariat rus per obtenir lo progrès d'aquestes pòbles sul terren economic e cultural e augmentar la cession de tèrras als païsans al còst de l'Estat.

Las subrevivenças chovinistas de las nacions oprimidas devon tanben èsser combatudas resolgudament sobretot quand tendon a l'opression de las minoritats nacionalas o dels pòbles mai febles.

Lo XII^en Congrès concretizava dins las mesuras practicas la politica que caliá sègre :

1. garantir dins la constitucion dels organs centrals l'egalitat de dreches e d'obligacions de las divèrsas republicas tant rapòrt a las relacions entre elas coma devèrs lo poder central ;
2. crear, dins las institucions superioras de la federacion un organisme representatiu de totas las repubIicas nacionalas e regions autonòmas sus la basa de l'egalitat ;
3. formar los organismes executius per tal que siá garentida la participacion dels representants de las republicas e la satisfaccion de las necessitats de totes los pòbles ;
4. balhar de facultats financièras grandas a las republicas e sustot de budgèts que lor permetan de manifestar lor iniciativa suI terren administratiu, cultural e economic ;
5. constituïr los organismes de las republicas nacionalas e de las regions a partir de la gent del país que coneis la lenga, las costumas e las particularitats nacionalas ;
6. publicar de leis especialas que garantisson l'usança de la lenga mairala dins totes los organismes e dins totas las institucions e castigar amb la rigor revolucionària totes los que viòlan los dreches nacionals, sustot los de las minoritats ;
7. intensificar l'òbra educatritz a l'Armada Roja per enfiltrar las idèas de frairetat e solidaritat de totes los pòbles e prene de mesuras practicas per organizar de formacions militaras nacionalas.

Aquestes sèt punts aprovats pel XII^en Congrès balhavan una idèa clara de la politica del Partit bolchevic, que, a la diferéncia de totes los govèrns democraticò-borgeses botèt fidèlament en practica sa politica quand arribèt al poder. Lo govèrn sovietic establiguèt l'egalitat efectiva de las nacions abans oprimidas, apliquèt sens trastejar lo principi de l'autodeterminacion, garantiguèt los dreches de las minoritats, faguèt e contunha de far d'esfòrces plan braves per donar vam al progrès economic e cultural dels pòbles.

Es segur que qualques elements dirigents manifestèron dins d'ocasions divèrsas de tendéncias centralistas que son una subrevivença del chovinisme rus e que Lenin segondat per Trotsky combatèt energicament, quand per causa de la qualitat dels representants d'aquelas tendéncias – Stalin e Dzerjinski – onstituissián un perilh grèu. Los principis fondamentals del Partit dins la question nacionala foguèron pasmens respectats e se al nòstre vejaire aquesta politica patís de qualque defaut es pels sieus excèsses per lo respècte dels dreches de las nacionalitats, coma o demòstra per exemple l'ucrainizacion a outrança de las institucions dels centres urbans ont la lenga per la majora part de las gents es lo rus, o la creacion forçada de culturas per de pòbles sensa personalitat e complètament analfabèts. Aqueste defaut demenís pas ges la valor de l'òbra trelusenta que realizèron los bolchevics sul terren de la politica nacionalitària : es pas bon d'o declarar ?

Adreu Nin, 1935