Dins aquel pichon prefaci publicat dins la revista Viure numèro 3 en 1965, Robèrt Lafont presentava lo trabalh d'Enric Espieut sus l'istòria occitana. Trabalh que foguèt publicat qualques ans pus tard, en 1968, dins lo libre Istòria d'Occitània.
Prefaci per una istòria
Occitània es en cèrca de son èsser, Occitània es en cèrca de son istòria. L'equivaléncia de las doas propositions aquestas es evidenta als clarvesents. D'efièch un pòble es per sa preséncia dins lo temps. Disi : pòble – e n'i aurà per me far lo contra e per afortir que m'avasti dins lo mite, dins lo non-provat. A aqueles l'ensag d'Enric Espieut respond, tot debanant lo fil istoric d'una certa permanéncia de comportaments, d'una preséncia etnica als grands rescontres de l'eveniment. Per aquò, parlèssem d'una lenga e d'una cultura simplament, parlariàm parièr. Cossí va qu'una lenga nais e viu a tal endrech ? Cossí explicar son nàisser e son viure senon en tèrmes d'istòria ? Emai una cultura, plegada dins una forma lingüistica, es pas lo quite signe de l'etnia ? Adonc, sa vida es pas la vida d'un pòble boscant camin per se far e se desfar, se senhalar o se tornar bastir dins l'entremescle dels faches economics, socials e politics ?
Tant i a que dempuèi la Renaissença linguisticò-literària del sègle passat, la fam d'istòria fa pas que grandir dins las generacions occitanistas. Se podiá creire un temps qu'aquò èra una sobra de l'ondada romantica europèa que justament faguèt la Renaissença nòstra, coma tantas d'autras. Mas non : l'evolucion dels metòdes istorics als nòstres entorns afortiguèt la sentida que de l'istòria aprendriàm encara mai sus nosautres. Enric Espieut se plantèja al moment d'ara de l'evolucion que l'istorian cava en dejós dels eveniments oficials o oficializats – tractats de patz o declaracions de guèrra, reversaments de ministèris o mòrts de sobeirans – per trapar la matèria umana en movement d'istòria. Nos pròva que la sentida nòstra èra la bona : per aver desaparegut, una part d'ela, al sègle XIII, dels prats batalhièrs e de las cancelariás, Occitània aviá pas tancat d'èsser. Non pas naturalament una Occitània en idèa, projeccion mistificaira d'una ideologia, mas si ben una Occitània movedissa, cambiadissa, diversa, veraia e gostosa. Pensi sovent al jutjament de Carles Riba suls escrivans catalans del sègle passat, disent qu'avián lo gost de l'istòria sens n'aver l'èime. Ara que lo progrès dels metòdes fa passar Occitània tota a l'estapa de la definicion istorica que foguèt a Catalonha la conquista de la generacion maragallana.
Aquò se farà pas amb l'òbra d'un òme e amb un libre tanpauc. Ça que la, lo libret de uèi a la valor d'un despertar. Un despertar que me sembla just, a la bona lutz de la vertat. Enric Espieut a sabut tirar drech entre las doas dralhas menaçosas que riscavan de lo desaviar – la primièra es dins lo biais de totes los istorians qu'an parlat d'Occitània amb una presuposicion nacionala e nacionalista francesa, prenent los faches d'a revers segon una finalitat dins lo mendre dels cases a-scientifica – e d'aquela amira la pensada mistralenca es pas faussa, que l'istòria nòstra es contada « d'a rebors ». La segonda seriá d'impausar, per contra, als faches correctament descoberts una autra finalitat tant enganaira e de pastar l'istòria segon una ideologia preconcebuda. La lausenja que se podrà faire a l'Espieut, me sembla, es d'aver pas escrich lo petit « Lavisse » occitan. Son occitanisme militant se confond amb un militantisme de la vertat.
Ara per ara, èra pas ges possible d'avançar e de dessenhar de regas grandas sens una problematica, que reven a d'apreciacions largas e fèrmas de qualques grands moments e a un classament dels faches en importància. Se pòt que i aja l'escasença d'un debat aicí-sobre – mai que mai en çò que concernís l'epòca revolucionària de la fin del XVIIIen, lo temps de uèi, e d'un biais general l'assimilacion dels elements istorics catalans a l'ensems occitan (son almens los ponches que me dessepari mai o mens ieu d'aquesta analisi). Mas lo relèu es donat e la recèrca poirà pas se desfar desenant de las questions pausadas çai-sota. Pel primièr còp sentèm l'istòria occitana e non pas l'istòria de las dinastias, dels senhors feudals o dels Conselhs Generals. D'autra part la massa de documentacion ja rejoncha aicí e l'intelligéncia explicativa manifestada estonaràn fòrça gent.
Intrem donc dins nòstra istòria e intrem dins nosautres. Que lo vièlh principi del « coneis-te a tu » s'aplica tanben als pòbles e aquí se tracha d'istòria.
Robèrt Lafont
