Un article d'Albèrt Seronès publicat dins la revista Occitània Nòva numèro 5 (1971), sus la collection de libres 4 Vertats fondada per Joan Larzac en 1968. Un trentenat de libres foguèron publicat entre 1968 e 1973 dins aquela colleccion.
4 Vertats
Cada epoca importanta de la literatura occitana presenta tèmas d'inspiracion e de recèrca que son apariats amb los eveniments e las pensadas viscuts un pauc pertot dins lo mond.
L'endeman de la guèrra de quaranta vegèt espelir una tièra de poètas qu'avián posat son inspiracion siá dins lo subrerealisme, siá dins la poesia espanhòla de Lorca e de Machado, siá dins l'eveniment meteis. Poesia de resisténcia, d'engatjament, mas tanben poesia cantaira de libertat, d'amor, de país reconquistat, de tèrras descobèrtas amb d'autres uèlhs qu'aqueles dels poètas felibrencs. Poesia d'omes joves en cèrca de novèls Mèstres, de novèlas rasons de fe.
Espectators de la vida, los poètas podián pas far autra causa qu'ausir los òmes dins son planh sorna de misèria, e balhar una votz mai nauta als òmes e al país que vòlon viure. E aquela votz podiá pas, almens a la debuta, èsser autra causa que la votz dels mai joves, dels mai receptius.
Es atal que's nascuda la colleccion Quatre Vertats faita per dire als òmes las sieunas quatre vertats dins un estil novèl pastat de ràbia e d'una revòlta que carreja, en mai de son refús del destin escrit pels autres, un amor apassionat dels que patisson e que sabon pas que pòdon èsser, s'o vòlon, los mèstres de sa vida.
Una de las originalitats de la colleccion es, de segur, una presentacion fòrça desparièra segon los recuèlhs : van de l'òbra estampada als fuèlhs roneotats, sus papièrs ordinaris o força bèls... Es pas dins un esperit de recèrca de l'estranh, mas dins la volontat de balhar a cadun la possibilitat de mandar als autres son crit prigond.
Cal pas cercar dins aquela colleccion una poesia apasimada faita pel plaser del legeire... emai cadun s'i posca congostar al mièg d'un flume descabestrat d'images e de mots que dison l'òme de uèi. L'òme e la sieuna revolta contra los raubaires de la sieuna vertat e de la sieuna virtut. L'òme que vei son país se vendre a travèrs lo sable, l'aiga e lo cèl, e que se sentís estrangièr sus una tèrra de residéncias segondàrias, de torisme e d'amainatjament impausat de naut pel plaser d'una Euròpa farta d'argent, en recèrca d'espandis novèls e pintorescs.
Aquela colleccion comencèt per un recuèlh de Joan Larzac que lo títol es una macadura per cada occitan : L'estrangièr del dedins. Ara n'i a un vintenat, e cadun es un còp de punh, coma aquestes :
- Avèm decidit d'aver rason ;
- Roërgue, si ;
- D'ont siàs ? ;
- Poèma anti ;
- Refús d'enterrar.
- Messa sens nom, sens Dieu, sens prèire ni pòble, sens res.
Una causa es de remercar : es que la colleccion Quatre Vertats es nascuda del temps ont començavan de cantar Martí, Mans de Breish, Patric, Delbau. Aquel rencontre es pas un azard. D'abòrd que la vida de uèi se ditz mai amb de cançons qu'amb de poèmas. Puèi perque, frairenals, los cantaires occitans an pres las paraulas de sos amics poètas per las cridar als òmes de pertot e qu'aquelas paraulas son vengudas al moment que caliá.
Es pr'aquò qu'es nascuda la jova cançon occitana, apiejada sus l'ostal de disques Ventadorn qu'es lo revèrs de Quatre Vertats. L'esplech es dins las mans dels òmes d'òc... Sabèm qu'en Catalonha, de cada part del Pirenèus, en Bretanha tanben clantisson las voses dels poètas e dels cantaires... Clantisson amb desespèr, mas tanben amb una fiertat erètge coma dins aquel poèma de Rotland Pecot :
Siam mai grands que de reis
nòstri mans son vuèjas e nusas
mai quichan.
Avèm pas que nòstris espatlas
per portar lo pes
de nòstra libertat.
Pr'amor que la Tèrra es fisèla
se lis òmes o son pas estats
pr'amor que la Tèrra es bèla
se li temps o son pas estats,
en d'esposalhas nòvas
esposam nòstre destin.
Albèrt Seronès
Sorsa del tèxt : revista Occitània nòva numèro 5, 1971.
