En 1963 sortissiá lo libre Poesia catalana del sègle XX. Aquí çai-jos la critica que ne faguèt Robèrt Lafont dins la revista Letras d'òc en 1965.
Josep M. Castellet e Joaquin Molas, Poesia catalana del sègle XX (Edicions 62, 1963).
L'efiech primier sus leis occitans d'aquela antologia seriá de lei faire conéisser de poemas que coneissián pas, lei dau periòde revolucionari de 36. I a aquí un moment ont l’inquietud sociala tòca lei mai grands poetas de la generacion anteriora, ont prenon sa plaça lei Guerau de Liost e Pere Quart, ont se justifica la recèrca apassionada e lèu trencada d'un Salvat Papasseit. Moment que podiàm pas desvistar nosautres, d'abòrd que l'avèm pas viscut. L'occitanisme s'es atencionat a la poesia catalana per d'amistats anterioras au drama e a la catastròfa, d'aquí lo ròtle dins nòstra vista dei letras catalanas dei mèstres de 1930, lei Carner, Riba, Garcés, e nòstra inhorança de l'abansgardisme. Puèi per leis amistats de ma generacion. Antau avèm corregut lo camin que mena de la represa deis ans 50 amb son europeïsme de granda cultura, son pensament d'evaluacion critica (la pojada de l'intelligéncia explicativa de Triadú e la curiosetat mestrejaira de Tasis orientan aqueu tèmps) au « baixem al carrer » de Jòrdi Sarsanedas, es-a-dire a la poesia de cronica sociala dis ans darriers. Es curiós de vèire coma la generacion occitana dei Camprós, Nelli, Max Roqueta, tant atencionada per lo catalanisme politic s’es desatencionada dau fach literari catalan. Aquò maugrat l’OC catalanizat e l'Amic de les Arts de Carbonell Gener.
De fach la poesia d’òc es descrocada dins sa totalitat dau viure de la poesia catalana. Quitament dempuèi Verdaguer, qu’es ben mistralenc d’un biais, mai d'autre biais se religa a un modernisme fin de sègle mai parisenc que ren mai (vèire tot çò que i a de Puvis de Chavanne dins li tablèus enfadejats de Canigó, e tanben de Maeterlinck). Antau s’explica la contèsta fonsa que i a entre Catalans e Occitans sus la persona de J.-S. Pons, e que lo libre recent de l’Ives Roqueta sembla d'aver renovada. La persona poetica de Pons tròba fin finala son encastre fòrça mai dins la poesia occitana que non pas dins la catalana, e sus aquò Pons parlant dins Serra d’Or de son primier rescòntre amb Riba diguèt pron per faire comprene, en quauquei regas. D'aquí tanbèn que, entre 1936 e 1950, la poesia d'òc s’es anat cercar de mètres en çò dei grands castilhans, Machado e Lorca.
La rason es clara de vèire, s'òm legís Castellet e Molas. Tot l'endevenir de la poesia i es explicat sociologicament (çò qu'empacha pas un tast de la poesia en se). D'analisis objectivas, qu'èran pas encara estadas fachas, nos ajudan a comprene que la rega de creacion es parallèla de la rega de consciéncia istorica, politica. Lo catalanisme barcelonin amb si doas temptativas mescladas, capitadas lei doas, d'identificacion nacionala, e d'enriquiment cosmopolita, sostén la totalitat d'una avança ont lei generacions fan sa plega. Antau vesèm lo pols de vida istorica donar una fòrma a la recèrca, e leis inspiracions que s'empeutan amb puèi la florison dis òbras dins lo brulhadís. Estudi d’una valor granda, d'un seriós sens lassiera.
Lei que pensan coma ieu que i a pas ges de salut per la literatura nòstra en defòra d’una reflexion sus li creacions lateralas, la catalana coma la francesa, deuràn faire d'aqueu libre un companh de pensada. Se clava lo libre e sus lei noms d’ara, sus Miquel Bauçà, que crese un dei mai importants poetas joves, e pas solament en Catalonha. Demòra de desirar un afrontament entre la jova generacion occitana e aquesta catalana. Mai se podrà pas faire sens recórrer primier lo camin de compreneson tirat per Castellet e Molas, per de dire de defugir lei contrasens d'acostament tissós e despacientat, totjorn vesedors quora l'occitanisme vai a Barcelona.
Robèrt Lafont
Sorsa de l'article : revista Letras d'òc, n° 1, 1965. L'ortografia es estada modernizada.
