Dins son libre Mas Espingadas Enric Mouly dedicava un capítol a la lenga nòstra. Aquí çai-jos lo sieu tèxt. L'ortografia es estada corregida.

Lenga nòstra

Lenga nòstra, occitan, lenga d’òc, lenga del brèç, lenga mairala ! quin miracle a volgut que poguèssi cantar uèi sus ton divenc flaüt !

Te portavi en nasquent, e es tu que me brecèras de ta musica encantadora  es tu qu’ausiguèri en dubriguent mos ausidors ; es tu qu’aprenguèri en sautejant a cavalet suls ginhols d’un paire valent e d’una maire percaçanta. E jusqu'a sièis ans creguèri qu’èras la pus bèla lenga del mond, perque tot çò que vesiái, tot çò que sentiái, tot çò qu’aimavi, tot çò que fasiá ma jòia e ma pena, se tradusiá per ta votz. Aviás getat dins ieu de raices plondas. T’èras cavilhada a mon anma coma siás cavilhada a l’anma de nòstres pageses vertadièrs.

A ! que te’n valguèt de t’èsser acrancada aital, doça lenga dels aujòls ! Es aital que poguèras, en te trufant, vencir totas las enganas. Malgrat los vents e los aigacis, es aital qu’as pogut florir libra e verturosa jol gai solelh occitan.

Alara t’aimavi sans te conéisser e t’emplegavi coma ma maire m’aviá ensenhat. Perqué donc calguèt qu’en sortiguent de l’ostal non t’ausiguèssi plus tindar clara e joiala ? Al nom de quin principi me siaguèt ensenhat una lenga qu’èra pas la mieuna ? Al nom de quina sapiéncia me foguèt repetat que ma lenga valiá pas res ? Al nom de quina justícia me foguèt defendut de la parlar coma amb mon paire ?

Ò lenga de mon pòble ! per tu soi estat punit, per tu soi estat plomat, per tu ai plorat sovent jol fais de la penitença. Mas jamai m’es pas vengut a l’idèa que foguèsses tu la copabla ; jamai non t’ai volguda maudire ni renegar. Vencit, ai plegat jos la fòrça e jos l’injustícia, mas ai gardat de tu pro fiertat e pro coratge per me rebecar, dempuèi, quand ai pogut.

A ! la lucha de la lenga nòstra e del franchimand lo long d’aqueles meses d’escòla ! Auriam pas ausat dire adessiatz a nòstre melhor amic, de paur del mèstre, quand èra apr’aquí. E preferavem clavar lo cais coma d’inocents, puslèu que de deslargar una responsa esperitosa en nòstre parladís. Coma un cunh que s’espinta, a dich de còps de malh, lo franchimand dintrava en nòstre comprenòri. E l’espintason èra dolorosa coma tot trabalh forçat. Tanben nos seriam gardats d’aplechar una frasa, de culhir un mot de mai que si calía. E tanlèu que polsavem, que lo mèstre virava l’esquina, que podiam panar una minuta al règlament governamental, reviviá nòstra lenga maire. En catamiau, darrièr lo burèu, o de rescondons a l’aurelha, nos seriá pas vengut a l’idèa d’emplegar lo franchimand. E dins la cort, en espingant, quand lo mèstre nos vesiá pas, repreniam al plus viste la lenga de la libertat. Òc, malgrat los edits de Francés 1èr e de Richelieu, los decrets de la Convencion Nacionala e las leis sacradas de la Republica, malgrat la paur d’un paure òme que trimava coma las pèiras tota sa vida per nos encocar la lenga de Bossuet e de Voltaire, èrem pas que de dròlles mas racavem pas.

E aviam rason, sarnebiu ! de racar pas. Aviam rason de preferar la lenga de Mistral e de Bessou, la lenga del papà. Aviam rason de voler gardar aquela lenga qu’es lo pus bèl tresaur de nòstra raça e son pus bèl monument ! Aviam rason de vóler servar l’eretatge sacrat que farguèron una longa tièira de glorioses davancièrs, e qu’avèm lo dever de passar a nòstres filhs coma los paires lo nos passèron. Aviam rason de manténer nòstra lenga qu’es lo testimòni d’esplandor de la patria e lo simbòl de sa libertat.

Mon Dieu ! creguèssetz pas que fague lo mendre repròche als mèstres que m’ensenhavan. A totes, gardi una reconeissença prigonda e sincèra, car totes an semenat dins mon anma lo bon gran. Lor deuriái puslèu fòrça escusas pel gaidelum e las asenadas d'ont ai, tròp sovent, pagat lor trabalh e lor amistança.

Mas cal ben que li aja endacòm qualqu’un de destimborlat, per ausar voler que d’òmes onèstes derraban brutalament, nòstres mainats a l’ensenhament del sang, a l’ensenhament de l’ostal, de la bòria, del vilatge, de la patria ; a la lenga, al piutadís natural ont nòstra pensada a dejà raiçat e s’es motlada.

Lo pauc de francés qu’apreniam, non lo degelissiam qu’a la favor d’una maladrecha traduccion de nòstra lenga mairala. E los qu’avián pas lo biais, o l’esperit, de far aquela traduccion defenduda, èran condamnats a demorar muòls. N’i aviá maites d’aqueles que dels autres qu’arribavan a s’estujar qualque mots de ripa-rapa, mas qu’èran incapables d’alinhar una frasa sul cahier o de demandar corrèctament de pan amb de formatge.

De sòts ! diretz. Nani. Anatz-los veire, uèi, sus la fièira o pels camps e veiretz se sabon de qué dire e se coneisson quicòm ! Mas parlan roergat, e dins aquela lenga richa an eretat, coma an pogut, del saber, de l’engèni, e de la cultura naturala del terrador.

E soscatz-i plan ! Lo jorn ont nòstres mainats aprendràn a legir dins lor lenga, lo jorn ont lo francés s’ensenhará a l’escòla coma totas las autras lengas dins fòrça licèus, per la metòda de tèmes e de versions, nòstre pòble aurà fach un grand pas vèrs sa renaissença. Mas caldriá, d’abòrd, que la classa intellectuala donèsse l’exemple de son amor per nòstra lenga ! Aquò seriá de son interès. Sonca qu’aquò’s tròp simple e tròp bèl per li s’esperar de quauques jorns !

Enric Mouly

Sorsa del tèxt : Mas Espingada, Enric Mouly, Carrère, 1945 (segonda edicion). La primièra edicion data de 1933.


Sul libre 'S.T.O' de Régine Hugounenq

sto

En 2019 sortissiá lo libre S.T.O - Lo tust de tres letras de Régine Hugounenq. En novembre la revista de la metropòli de Montpelhièr ne fasiá la presentacion.

Lo pintre Pierre François

Presentacion de Pierre François, pintre originari de Seta, que a son biais participèt a la fin del sègle XX a l'accion occitana en illustrant de cobèrtas de libres.

Votacion del Parlament Europèu per melhorar la mobilitat electrica

Lògo recarga electrica

A la debuta del mes de julhet de 2023 lo Parlament Europèu votèt per l'adopcion de règlas novèlas per fin de far créisser lo nombre de las estacions que permeton de recargar los veïculs electrics. Las novèlas disposicions preveson tanben de ne facilitar l'usatge.

Extrach del 'Lo fiu de l'uòu' de Robèrt Lafont

Dins lo conte Lo fiu de l'uòu publicat en 2001 per Atlantica, Robèrt Lafont s'arrèsta dins sa narracion a Besièrs en 1209 del temps de la crosada e del grand masèl. Extrach.

Friedrich Engels e la nacionalitat del Sud de França (1848)

Friderich Engels

En 1848 dins la revista Neue Rheinische Zeitung n° 93, Friedrich Engels considerava la nacionalitat del Sud de França.